مقولۀ خوانش مخاطبان از مساجد معاصر ایران در ادبیات نظری معاصر کشورمان، امری کمترشناخته‌‏شده است و اهمیت بنای مسجد در مقام یکی از سمبل‏‌های معماری اسلامی ایران، حساسیت ویژه‌ای به این حوزه می‌‏بخشد. در خوانش مخاطبان از دریچۀ رابطۀ فرم و نماد، به بنای مسجد به‏‌مثابۀ آمیخته‌ای از کالبد و معنا نگریسته می‏‌شود. امروزه، گاه شاهد ظهور مساجدی هستیم که خوانش مشترکی از آن‏ها بین مخاطبان وجود ندارد؛ لذا تحلیل چگونگی خوانش می‏‌تواند در معرفی این فرایند، مؤثر باشد. جهت‏‌گیری کلی پژوهش، بر اساس هدف، از نوع تحقیقات بنیادی است و ماهیت و روش این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است. با استفاده از منابع مکتوب، مدلی برای خوانش مساجد معاصر به دست آمد و در بخش میدانی و ارزیابی خوانش مخاطبان، از نُه مسجد متنوع که از میان 180 مسجد معاصر تبریز انتخاب شده بودند، استفاده گردید. از ابزار پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده برای تقرب به اهداف پژوهش استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد در خوانش مساجد معاصر، علاوه بر عناصری چون گنبد و مناره، مفاهیم فرامادّی مانند آرامش روحی و معنویت نیز نقش مهمی دارند. به نظر می‌رسد در احکام فقهی شیعی، به عنوان معیار تحلیل خوانش برای سنجش برخی از عوامل دخیل در خوانش مانند، سبک، آرایه، مناره و محراب، سنجه‏‌هایی ارائه شده باشد و وجود برخی عناصر از جمله گنبد و ایوان، هر چند با معیارهای مذکور قابل سنجش نیستند، برای فهم و خوانش بهتر معانی در مساجد معاصر ضروری به نظر می‌رسند.