سال 5، شماره 1 - ( دوفصلنامه 1399 )
جلد 5 شماره 1 صفحات 164-151 |
برگشت به فهرست نسخه ها
دانشکده هنر و معماری،دانشگاه شیراز،شیراز،ایران ، m-roosta@shirazu.ac.ir
چکیده: (2832 مشاهده)
در بررسی تاریخی سنت شهرسازی مسلمانان، یکی از مهم‌ترین بارزه‌ها، تجلی کالبدی مفهوم کلیدی «امت» است. به نظر می‌رسد در فرآیند دگرگونی‌های حاصل از «جهانی‌شدن» نیز یکی از لایه‌هایی که دست‌خوش تأثیرات بسیار شدهاست و خواهد شد، لایۀ اجتماعی شهرها و اقتضائات کالبدی حاصل از آن باشد. در دو دهۀ اخیر، وجه اجتماعی «توسعه پایدار»، مفهومی است که شناخت دقیق‌تر شاخص‌های آن می‌تواند ویژگی‌های یک «اجتماع پایدار» را به‌منظور کاربست در برنامه‌ریزی و طراحی شهر به دست دهد. این نوشتار در پی آن است که ضمن بررسی تأثیرات «اجتماعی» جهانی‌شدن بر شهر، شاخص‌های حاصل از مفهوم «اجتماع پایدار» را به کمک خوانش ابعاد اجتماعی سنت شهرسازی مسلمانان و با رویکردی تطبیقی، بازتعریف نماید و چارچوبی «محلی» و «راهبردی» به‌منظور مواجهه با این چالشها در طراحی و برنامه‌ریزی شهری ارائه کند. رویکرد پژوهشی این مقاله، «تفسیری» است و از راهبرد «کیفی» به‌منظور تحلیل داده‌های حاصل از مطالعات اسنادی استفاده‌شده است. به کمک این روش‌ها، ضمن تبیین شش چالش اصلی اجتماعی جهانی‌شدن؛ «یکنواختی فرهنگی»، «ظهور جامعه شبکه‌ای»، «اجتماعات فرا ملّی»، «روابط مجازی»، «شهروندی جهانی» و «تضعیف ارزش‌های بومی و محلی»، راهکارهایی برگرفته از اصول اجتماعی اسلام و سنت شهرسازی مسلمانان و نیز اصول اجتماعی «توسعه پایدار» برای این چالشها ارائه شدهاست. در چارچوب نظری ارائه‌شده، «روابط مستحکم اجتماعی»، «روابط مستحکم همسایگی»، «نظارت اجتماعی» و «عمل به شرایع اجتماعی اسلام» به‌عنوان مهم‌ترین اصول اجتماعی اسلام در رؤیایی با چالش‌های اجتماعی جهانی‌شدن، طرح شدهاند و بارزه‌های آن در سنت شهرسازی مسلمانان تبیین شده و با اصول پایداری اجتماعی تطبیق داده‌شده است.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مفهوم سازي نظريه پردازي در معماری و شهرسازی اسلامی
دریافت: 1398/6/10 | پذیرش: 1398/9/20 | انتشار الکترونیک: 1399/2/25
دریافت: 1398/6/10 | پذیرش: 1398/9/20 | انتشار الکترونیک: 1399/2/25
فهرست منابع
1. احمدی، ظهیر. 1388. مفهوم‌شناسی امت در قرآن و اجتماع، پژوهش‌نامه علوم و معارف قرآن کریم (پیام جاویدان) (1) 2: 47-68.
2. اخوت، هانیه، نینا الماسی‌فر، و محمدرضا بمانیان. 1389. معماری و شهرسازی سنتی در کشورهای اسلامی. تهران: انتشارات هله، طحان.
3. ایروتسو، توشی‌هیکو. 1381. خدا و انسان در قرآن؛ معنیشناسی جهان‌بینی قرآنی. ترجمه احمد آرام. چاپ پنجم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
4. پوراحمد، احمد، مهدی قرخلو، و سیروس موسوی. 1390. بررسی مفاهیم و شاخص‌های نظریه شهر جهانی. نشریه باغ نظر (8) 16: 29-42
5. پوراحمد، احمد، و سیروس موسوی. 1389. ماهیت اجتماعی شهر اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی 2: 1-11.
6. پورجعفر، محمدرضا، و هادی محمودی‌نژاد. 1388. طراحی شهری و سرمایه اجتماعی در فضاهای شهری. تهران: انتشارات هله.
7. پیشگاهی‌فرد، زهرا. 1380. ابعاد جهانی‌شدن. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی 157: 155- 172.
8. حکیم، بسیم سلیم. 1381. شهرهای عربی و اسلامی. ترجمه محمدحسین مالکی و عارف اقوامی مقدم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
9. تاملینسون، جان. 1393. جهانی‌شدن و فرهنگ. ترجمه محسن حکیمی. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
10. دانشپور، سیدعبدالهادی، مصطفی عباس‌زادگان، و هومن قهرمانی. 1392. خوانشی از دگرگونی شهر در عصر اطلاعات و جهانی‌شدن. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمانشهر 11: 223-238.
11. شریعتی، علی. 1376. امت و امامت. تهران: انتشارات حسینیه ارشاد.
12. عثمان، محمد عبدالستّار. 1375. مدینه اسلامی. ترجمه علی چراغی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
13. کاستلز، مانوئل. 1382. عصر اطلاعات؛ ظهور جامعه شبکه‌ای. ترجمه احمد علیقلیان و افشین خاک‌با. تهران: طرح نو.
14. لطیفی، غلامرضا، و طاهره داوودوندی. 1389. تأثیر جهانی‌شدن بر توسعه اجتماعی با تأکید بر شرایط اجتماعی ایران. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی (1) 3: 179- 202.
15. مرتضی، هشام. 1387. اصول سنتی ساخت‌وساز در اسلام. ترجمه ابوالفضل مشکینی و کیومرث حبیبی. تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی.
16. میشل، جرج. 1388. معماری جهان اسلام؛ تاریخ و مفهوم اجتماعی آن. ترجمه یعقوب آژند. تهران: انتشارات مولی.
17. واترز، مالكوم. 1379. جهانی‌شدن. ترجمه اسماعيل مرداني گيوي و سياوش مريدی. تهران: سازمان مديريت صنعتي.
18. وبستر، فرانک. 1380. نظریه‌های جامعه اطلاعاتی. ترجمه اسماعیل فصیحی. تهران: انتشارات قصیده‌سرا.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |