بازشناسی الگوها و رویه‌های معماری زمینه‌گرا در اندیشه و شهرهای اسلامی در عصر جهانی‌سازی - فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی
سال 5، شماره 1 - ( دوفصلنامه 1399 )                   جلد 5 شماره 1 صفحات 149-123 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Khasm Afkan Nezam E, Navidi Majd F, Fadavi Anbiayee B. Re-evaluation of the Patterns and Practices of Contextual Architecture in Islamic Cities in the Age of Globalization. CIAUJ 2020; 5 (1) :123-149
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-232-fa.html
خصم افکن نظام عرفان، نویدی مجد فرشته، فدوی انبیائی بابک. بازشناسی الگوها و رویه‌های معماری زمینه‌گرا در اندیشه و شهرهای اسلامی در عصر جهانی‌سازی. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 1399; 5 (1) :123-149

URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-232-fa.html


1- دانشکده هنر و معماری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، ایران ، erfannezam@yahoo.com
2- دانشکده فنی مهندسی،دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، اسلامشهر، ایران
چکیده:   (3243 مشاهده)
معماری ایرانی در دوران اسلامی، تجلی وحدت در کثرت و تلاش برای رسیدن به یک وحدت در عالم کثرت با متحد کردن اجزا بر اساس نظم است؛ این نوع معماری، به‌عنوان بخشی از «هویت معماری» در ایران اسلامی شناخته می‌شود. در فرهنگ ایرانی- اسلامی، هنرمند، نه برحسب مکنت و مهارت و توانمندی که به میزان شفافیت و قابلیت و نیازمندی، می­تواند با توجه به زمینه‌های کالبدی، تاریخی، اقلیمی- جغرافیایی و اجتماعی- فرهنگی زمینۀ معماری و درک محیط پیرامون و دریافت پیامِ بستر طرح، ذره­ای از بی­نهایت حقیقت را دریابد و در اثر خود متجلی کند. بر همین مبنا توجه به «هویت» در زمینه است که «کثرت» را به «تنوع» نزدیک می‌کند و تنوع است که زندگی را جذاب و زیبا می‌سازد. اما در عصر حاضر، دین و آموزه‌های دینی در کالبد شهر معاصر ایرانی کاملاً به حاشیه رانده شده است که نتیجه‌، کالبدی است که کاملاً متأثر از الگوهای مدرنیته(به‌ویژه تمدن معاصر غرب) یا جهانی‌سازی، شکل‌گرفته است. ازاین‌رو و با مطالعات پیشین در حوزۀ زمینه‌گرایی، نیاز به پژوهش در این حوزه از دیدگاه اسلامی و متفکران مسلمان احساس شد. این پژوهش، در قالب دو بخش به این موضوع می­پردازد؛ در «بخش اول» با استفاده از روش «فراتحلیل» به ادبیات موضوعی تحقیق در حوزۀ «شهر اسلامی» و زیرمجموعه‌های آن پرداخته می‌شود و «زمینه‌گرایی» در اندیشه اسلامی و ادبیات متفکران شرق موردبحث و بررسی قرار می‌گیرد؛ در «بخش دوم» مؤلفه‌ها بر اساس انواع «زمینه‌گرایی» در معماری معاصر مورد تحلیل قرارمی­گیرند و سپس «مدل نگاه اسلامی به زمینه» در قالب یک دیاگرام ارائه می‌شود.
 
متن کامل [PDF 2073 kb]   (1262 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: شناسايي شكل زندگي مبتني بر سه مولفه کالبد، سبک زندگی و مفاهیم - معانی
دریافت: 1398/8/12 | پذیرش: 1398/12/25 | انتشار الکترونیک: 1399/2/25

فهرست منابع
1. اردلان، نادر، و بختیار، لاله. 1380. حس وحدت: سنت عرفانی در معماری ایرانی. ترجمه حمید شاهرخ. اصفهان: نشر خاک.
2. اسلامی، سیدغلامرضا. 1390. درس گفتار «مبانی نظری معماری». دانشکده معماری. پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
3. اسلامی، سیدغلامرضا، و شاهین‌راد، مهنوش. 1391. بازشناسی اصل افقی‌گرایی در معماری اسلامی. فصلنامه علمی کیمیای هنر 1(2) 41- 64 .
4. اشرف، احمد. 1353. تحقیق در مسائل ایران: ویژگی‌های تاریخی شهر نشینی در ایران- دوره اسلامی. نشریه مطالعات جامعه¬شناختی (نامه علوم اجتماعی)، دوره قدیم، 4: 7- 49
5. ایزدی، سعید. 1398. بازخوانی روند رشد و توسعه اندیشه‌های خلاق در بازشناسی مبانی شهرنشینی و شهرسازی ایران‌شهر. فصلنامه حفاظت از بناهای تاریخی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، شماره 1. در دست چاپ .
6. بابایی، سعید، و مهدی خاک‌زند. 1397. زمینه‌گرایی در آثار معماران غیرایرانی در دورۀ پهلوی اول (مدرسه البرز و ایرانشهر). دو فصلنامه علمی مطالعات معماری ایران 8(14): 171- 190 .
7. بایزیدی، قادر، ایرج اعتصام، فرح حبیب، و سید مصطفی مختاباد امرئی. 1392. جستاری بر تبیین دیدگاه¬های منطقه¬گرایی و سیر تحول آن‌ها در معماری معاصر. فصلنامه علمی نقش‌جهان 3(1): 7- 18 .
8. بذرافکن، کاوه، علی‌اکبر اکبری، فرهاد تهرانی، و حسین سلطان‌زاده. 1396. تبیین روش‌های طراحی زمینه‌گرایی و منطقه‌گرایی در معماری ایران (نمونه مطالعاتی: اثرهای شاخص با دوره‌های زمانی متفاوت از معماری شهر تهران). فصلنامه علمی مدیریت شهری 16(3): 327- 342 .
9. برولین، برنت. 1386. معماری زمینه¬گرا (سازگاری ساختمان¬های جدید با قدیم). ترجمه راضیه رضازاده. چاپ دوم، اصفهان: نشر خاک.
10. بلخاری‌قهی، حسن. 1384. مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه هنری سوره مهر، تهران.
11. پوراحمد، احمد، و سیروس موسوی. 1389. ماهیت اجتماعی شهر اسلامی. فصلنامه علمی مطالعات شهر ایرانی‌اسلامی 1(2): 1- 11 .
12. بهزادفر، مصطفی. 1384. روش‌های طراحی شهری 1. جزوه درسی و درس‌گفتارهای دوره کارشناسی‌ارشد طراحی شهری، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم‌وصنعت ایران.
13. پالاسما، یوهانی. 1392. دست متفکر؛ حکمت وجود متجسد در معماری. ترجمه علی اکبری. تهران: نشر پرهام نقش.
14. پورجعفر، محمدرضا، احسان رنجبر، و آرین امیرخانی. 1387. بررسی چگونگی به کارگیری مفاهیم و آداب سنتی-آیینی در خلق فضاها و آثار معماران معاصر ژاپن. ماهنامه علمی باغ نظر 5(9): 3- 22 .
15. پورجعفر، محمدرضا، علی پورجعفر، و سیما صفدری. 1394. انواع شهر اسلامی و اشاراتی به نحوه شاخص‌سازی در راستای شهری آرمانی- اسلامی. فصلنامه علمی پژوهش‌های معماری اسلامی 3(3): 3- 21 .
16. پیربابایی، محمدتقی، مینو قره‌بگلو، و زهرا علی‌نام. 1395. بررسی تأثیر عوامل فردی در مطالعه فرآیندمحور دلبستگی به مکان با رویکرد روان‌شناسی شناختی. نشریه علمی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 21(2): 55- 68 .
17. پیربابایی، محمدتقی، و اصغر مولائی. 1395. طراحی شهری و منطقه‌ای زمینه‌گرا در مسیر سفر امام رضا(ع) به ایران. فصلنامه علمی فرهنگ رضوی 4(16): 101- 142 .
18. پیرنیا، محمدکریم. 1383. سبک‌شناسی معماری ایرانی. تهران: سروش دانش.
19. تابان، محسن، لیلاسادات هاشمی دمنه، محمدرضا پورجعفر، حسنعلی پورمند، و حسین ذبیحی. 1390. پدیدارشناسی هویت و مکان در بافت‌های تاریخی. فصلنامه علمی مطالعات شهر ایرانی اسلامی 1(3): 11- 20 .
20. تقوایی، ویدا. 1395. از مبانی نظری تا مبانی نظری در هنر و معماری، تهران: دانشگاه فنی و حرفه‌ای.
21. تولایی، نوین. 1380. زمینه‌گرایی در شهرسازی. نشریه علمی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 10: 34- 43 .
22. حجت، عیسی. 1391. سنت و بدعت در آموزش معماری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
23. رضایی، محمود. 1393. آنالوطیقای طراحی: بازنگری انگاره¬ها و پنداره¬ها در فرآیند طراحی فرم و فضای معاصر. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
24. رئیسی، محمدمنان. 1395. علت کاوی بحران هویت در معماری و شهرسازی معاصر ایران با تأکید بر سه‌گانه بینش، ارزش و کنش. نشریه علمی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 21(4): 63- 74 .
25. زارع‌زاده، معصومه، سارا دانشمند، و محمد علی‌آبادی. 1394. چگونگی مداخله زمینه‌گرا در پایداری و باززنده‌سازی بافت‌های تاریخی با بهره‌گیری از روش چیدمان فضا (نمونه‌موردی: پیشنهاد طراحی مجموعه گردشگری ابرکوه). دوفصلنامه علمی معماری و شهرسازی پایدار 3(1): 75- 90 .
26. کونئو، پائولو. 1384. تاریخ شهرسازی جهان اسلام. ترجمه سعید تیزقلم زنوزی. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
27. گنجی‌خیبری، ابوالفضل، داراب دیبا، و آزاده شاهچراغی. 1394. تبعیت فرم از داده: معماری زمینه‌گرا در عصر دیجیتال. ماهنامه علمی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران 6(10): 63- 82 .
28. گلکار، کورش. 1387. محیط بصری شهر؛ سیر رویکرد تزئینی تا رویکرد پایدار. فصلنامه علمی علوم محیطی 5(4): 95- 113 .
29. شاه‌تیموری، یلدا، و حامد مظاهریان. 1391. رهنمودهای طراحی برای ساختارهای جدید در زمینۀ تاریخی. نشریه علمی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 17(4): 29- 40 .
30. شریف‌شهیدی، محمد، محمدرضا بمانیان، و مهزاد یالپانیان. 1387. نقش پژوهش در فرآیند آموزش طراحی معماری. فصلنامه علمی هویت شهر 2(2): 81- 92 .
31. صديق‌سروستانی، رحمت‌ا.... 1379. فراتحليل مطالعات انجام شده در حوزۀ آسيب‌شناسي اجتماعي در ايران. نشریه نامه علوم اجتماعي 15(15): 67- 103 .
32. صیادی، سیداحسان، سیدمهدی مداحی، و علی محمدپور. 1390. معماری پایدار. تهران: انتشارات لوتس.
33. طباطبایی، محمدحسین. 1363. تفسیرالمیزان. ترجمه محمدباقر مؤسس همدانی. قم: انتشارات رجا.
34. فیلدن، برنارد ملشیور، و یوکایو یوکیلتو. 1386. مدیریت در محوطه‌های میراث جهانی (راهنمای مدیریت در محوطه‌های میراث فرهنگی جهان). ترجمه پیروز حناچی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
35. قاسمی، حاکم. 1396. آینده‌نگاری تمدن نوین اسلامی. دوفصلنامه علمی آینده‌پژوهی ایران 2(2): 1- 2 .
36. قرآن‌کریم. 1390. ترجمه مهدی الهی قمشه ای. تهران: سازمان چاپ و نشر.
37. قربانی، رحیم و همکاران. 1391. شاخص‌های معماری و شهرسازی اسلامی. مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری و پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی(ص)، تهران.
38. قره‌بگلو، مینو، و مسعود ناری‌قمی. 1394. الگوواره دانش روانشناختی محیط در تعامل با اندیشه اسلامی. فصلنامه علمی-پژوهشی معماری اسلامی 3(1): 19- 38 .
39. قره‌بگلو، مینو، امیرحسین فرشچیان، و زهرا محمدعلیان. 1395. تأثیر و تأثیرات تعاملات اجتماعی بر خلق مکان در معماری اسلامی. ماهنامه شباک (مطالعات هنر و علوم انسانی) 2(8و9): 1- 18 .
40. قیومی بیدهندی، مهرداد. 1390. گفتارهایی در مبانی و تاریخ معماری و هنر. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی،.
41. مولوی، محمد. 1396. گرایش اجتماعی در تفاسیر قرآن پیشران مؤثر در شکل‌گیری و شکوفایی تمدن نوین اسلامی. دوفصلنامه علمی آینده‌پژوهی ایران 2(3): 141- 160 .
42. مرتضی، هشام. 1387. اصول سنتی ساخت‌وساز در اسلام. ترجمه ابوالفضل مشکینی و کیومرث حبیبی. تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی- تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
43. مسعود، محمد، و مسعود بیگ‌زاده شهرکی. 1392. بناهای میان‌افزا در بافت‌های تاریخی (مبانی طراحی شهری و معیارهای ارزیابی). تهران: انتشارات آذرخش.
44. میرباقری، سیدمحمد مهدی. 1393. هنر، دین، تجدد، گفتارهایی در مبانی هنر. قم: انتشارات کتاب فردا.
45. میرزاحسینی، مرتضی، حسین سلطان‌زاده، و فریبا البرزی. 1398. نقش مهندسان آلمانی در معماری معاصر ایران (با تأکید بر دورۀ پهلوی اول بین سال‌های 1304 تا 1320). ماهنامه علمی باغ نظر 16(75): 53- 70 .
46. میرسجادی، سیدامیر، و هیرو فرکیش. 1395. ارزیابی الگوها و شناخت فاکتورهای کالبدی تأثیرگذار در معماری خانههای تاریخی نیشابور جهت دستیابی به راهکارهای طراحی و الگوی ساخت منازل در بافت مسکونی سنتی. فصلنامه علمی پژوهشهای معماری اسلامی 4(4): 72- 92 .
47. نژاد ابراهیمی، احد، و امیرحسین فرشچیان. 1393. رابطه اخلاق و فناوری در معماری برای جامعه اسلامی. فصلنامه علمی پژوهش‌های معماری اسلامی 2(3): 114- 131 .
48. نصر، سیدحسین. 1394. هنر و معنویت اسلامی. ترجمه رحیم قاسمیان. تهران: انتشارات حکمت.
49. نقره‌کار، عبدالحمید، و مهدی حمزه‌نژاد، و آیسان فروزنده. 1388. راز جاودانگی آثار معماری (تحلیلی بر نگرش‌های نوگرا، فرانوگرا و رویکردهای فراگیرتر). ماهنامه باغ نظر 6(12): 31- 44 .
50. نقوی، پویان، و حامد مظاهریان. 1398. تحلیل نظریات معاصر در مواجهه با زمینه در طراحی معماری. ماهنامه علمی باغ نظر 16(74): 69- 80 .
51. نقی زاده، محمد. 1381. تأثیر معماری و شهر بر ارزش‌های فرهنگی. نشریه علمی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی 11(11): 62- 76 .
52. نقی‌زاده، محمد. 1394. آموزه‌های قرآنی و شهر آرمانی اسلام. فصلنامه علمی پژوهش‌های معماری اسلامی 3(8): 46- 67 .
53. هاشم‌پور، پریسا، احد نژادابراهیمی، و ثنا یزدانی. 1397. کاربست رویکرد زمینه‌گرایی در بازآفرینی بافت‌های تاریخی (نمونه‌موردی: میدان صاحب‌الامر تبریز). دوفصلنامه علمی معماری و شهرسازی پایدار 6(1): 105- 126.
54. هوشیار یوسفی، بهرام. 1394. سرنخ‌هایی در مقوله «هویت معمارانه». فصلنامه تخصصی طراح 11: 74- 81 .
55. هوشیار یوسفی، بهرام، و عطا چوخاچیان. 1394. وقتی از «هویت» حرف می‌زنیم یعنی می‌خواهیم «فرهنگ معماری» را بفهمیم .... فصلنامه تخصصی طراح 11: 54- 59.

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Culture of Islamic Architecture and Urbanism Journal

Designed & Developed by : Yektaweb