سال 5، شماره 1 - ( دوفصلنامه 1399 )
جلد 5 شماره 1 صفحات 182-165 |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
2- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران ، ahadebrahimi@tabriziau.ac.ir
3- دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
2- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران ، ahadebrahimi@tabriziau.ac.ir
3- دانشکده فرش، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
چکیده: (2481 مشاهده)
به هنگام طرح‌ریزی نمای یک بنا، افراد مختلف اعم از معمار، سازنده، کارفرما و حتی عامه‌ی مردم- به‌طور غیرمستقیم- بخشی از افکار، نگرش‌ها، باورها و خواست‌هایشان را به‌صورت خودآگاه و یا ناخودآگاه به آن تحمیل می‌کنند. در مطالعات نمای بناهای تاریخی، فهم چنین افکار و نگرش‌هایی می‌تواند به تحلیل کامل‌تری از این نماها و فرآیندها و عوامل تأثیرگذار بر شکل‌گیری آن‌ها بیانجامد. بر این اساس در این پژوهش واژه‌ی «افکار» به‌عنوان مفاهیم ذهنی خودآگاه، و واژه‌ی «ذهنیات» به‌عنوان مفاهیم ذهنی ناخودآگاه مدنظر قرارگرفته و تلاش شده است تا از طریق مطالعه‌ی یک نمونه‌ی موردی و با روش تحقیق تفسیری- تاریخی، افکار و ذهنیات افراد دخیل در شکل‌گیری جزئیات و آرایه‌های نمای خانه‌های تاریخی فهم گردد. بر این مبنا به‌عنوان نمونه‌ی موردی، یک خانه‌ی قاجاری در محله‌ی سرخاب تبریز با نام خانه‌ی سرخه‌ای متعلق به مهدی خان آصف‌السلطنه، فراشباشیِ مظفرالدین میرزا انتخاب‌شده و سعی شده است که ذهنیات و افکار دخیل در شکل‌گیری جزئیات و آرایه‌های نمای رو به حیاط بیرونی آن فهم گردد. برای این منظور از روش آیکونولوژی (شمایل‌شناسی) -که روشی برای خوانش آثار هنری و معماری تاریخی برای فهم معانی نهفته در پس آن‌هاست- برای خوانش نما، و نیز از روش تحلیل محتوای متون برای بهره‌گیری از داده‌های متون تاریخی در ارتباط با نمای مذکور بهره گرفته‌شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، جایگاه فرهنگی-اجتماعی، اقتصادی و تاریخی افراد دخیل در شکل‌گیری نما، افکار و ذهنیات آن‌ها را شکل داده و - بخشی از- این افکار و ذهنیات در طرح جزئیات و آرایه‌های نما نمود می‌یابد.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مطالعات تطبیقی معماری و شهرسازی در حوزه فرهنگی ایران
دریافت: 1398/12/26 | پذیرش: 1399/3/20 | انتشار الکترونیک: 1399/6/27
دریافت: 1398/12/26 | پذیرش: 1399/3/20 | انتشار الکترونیک: 1399/6/27
فهرست منابع
1. آلمانی، هانری رنه د. 1335. سفرنامۀ از خراسان تا بختیاری. ترجمۀ محمدعلی فره‌وشی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
2. افضل‌الملک، غلامحسین. 1361. افضل‌التواریخ. به کوشش سیروس سعدوندیان و منصوره اتحادیه. تهران: نشر تاریخ ایران.
3. بامداد، مهدی. 1387. شرح‌حال رجال ایران در قرن 12، 13 و 14 هجری. تهران: نشر زوار.
4. برک، پیتر. 1381. تاریخ و نظریۀ اجتماعی. ترجمۀ غلامرضا جمشیدی‌ها. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5. پانوفسکی، اروین. 1395. "شمایل‌نگاری و شمایل‌شناسی: درآمدی بر مطالعۀ هنر رنسانس". در معنا در هنرهای تجسمی. ترجمۀ ندا اخوان اقدم. 35-70. تهران: نشر چشمه.
6. پولاک، یاکوب ادوارد. 1368. سفرنامۀ پولاک «ایران و ایرانیان». ترجمۀ کیکاووس جهانداری. تهران: انتشارات خوارزمی.
7. تمسکی، زینب، و زهرا اهری. 1395. از ذهنیت عامه تا تظاهر کالبدی: امامزاده سید اسماعیل، تهران قاجاری و رفع تعارضات اجتماعی. تحقیقات تاریخ اجتماعی. 6(2): 65-90.
8. جوادی یگانه، محمدرضا، و سعیده زادقناد. 1394. ایرانیان در زمانۀ پادشاهی. تهران: وزارت کشور، مرکز اجتماعی فرهنگی، دبیرخانۀ شورای اجتماعی.
9. حاجی علیلو، سلماز. 1384. بررسی اثرپذیری و موارد الگوبرداری از ایران پیش از اسلام در عصر قاجار با تکیه‌بر نقش برجسته‌های قاجاری. نامۀ انسان‌شناسی. 4(8): 30-59
10. خدایی، محمد زمان، و صادق کریمی. و مهدی یاراحمدی. 1390. نگاهی به سیر تحول و نمادینگی بته و جقه. تحقیقات فرهنگی. 4(2): 109-132
11. خورموجی، محمدجعفر بن محمدعلی. 1284. حقایق‌الاخبار ناصری.
12. دروویل، گاسپار. 1370. سفر در ایران. ترجمۀ منوچهر اعتمادمقدم. تهران: نشر شباویز.
13. ذکا، یحیی. 1344. "تاریخچۀ تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز". هنر و مردم. (38): 21-29.
14. رعیتی‌زاده، فاطمه، و سیده آیین فاضل. 1390. مطالعۀ تطبیقی ریخت‌شناسی شمشیرهای سلطنتی ایران و عثمانی در سده‌های دهم و یازدهم هجری قمری. مطالعات تطبیقی هنر. 1(2): 57-71.
15. رمضانی جماعت، مینا، و جواد نیستانی. 1389. جلوه‌های سنت و تجدد در فضای ورودی خانه‌های تهران دورۀ قاجار. هنرهای زیبا. 2(44): 65-76.
16. سپهر، عبدالحسین. 1386. مرآت‌الوقایع مظفری. به تصحیح عبدالحسین نوایی. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
17. سعیدی سیرجانی، علی‌اکبر. 1383. وقایع اتفاقیه. تهران: نشر آسیم.
18. سلطانی، مهدی، و هادی ندیمی. 1397. رساله‌های تذکره‌البیان و تذکره‌الابنیه، راهی به سوی ذهنیت معمار سنان دربارۀ معماری. 28(82): 6-25.
19. شفق، اسماعیل، و جمیله زارعی. 1391. جستاری پیرامون همای. متن‌شناسی ادب فارسی. 4(1): 57-72.
20. شهری‌باف، جعفر. 1383. طهران قدیم. جلد دوم. تهران: نشر معین.
21. علی‌آبادی، محمد، و سمیه جمالیان. 1391. بازشناسی الگوهای آیینه‌کاری در بناهای قاجاری شیراز. نگره. 7 (23): 17-30.
22. قدمگاهی، نسرین. 1383. عقاب در اسطوره و ادبیات. ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد. (1 و 2): 106-126.
23. قره‌بگلو، مینو، و سولماز روحی‌فر. 1397. تاریخ ذهنیت عامه، عاملی تأثیرگذار بر کیفیت مسکن. هنرهای زیبا. 23(1): 67-80.
24. قلی‌زاده، خسرو. 1391. دانشنامۀ اساطیری جانوران و اصطلاحات وابسته. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
25. قیومی بیدهندی، مهرداد. 1390. سخنی در منابع مکتوب تاریخ معماری ایران و شیوۀ جستجو در آن‌ها. گلستان هنر. (15): 5-20.
26. قیومی بیدهندی، مهرداد و امید شمس. 1391. درآمدی بر تاریخ ذهنیت عامه در معماری ایران. مطالعات معماری ایران. 1(2): 5-25.
27. کانوی، هیزل، و راوئن رونیش. 1384. تاریخ معماری چیست؟. ترجمۀ حمیدرضا خوئی. گلستان هنر (2): 24-36.
28. محمود، محمود. 1378. تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم میلادی. جلد دوم. تهران: نشر اقبال.
29. محمودی، امیرسعید. 1383. "تفکر در طراحی، معرفی الگوی تعاملی در آموزش طراحی". هنرهای زیبا (20): 27-36.
30. مراغهای، زین‌العابدین. 1385. سیاحت‌نامۀ ابراهیم بیگ. تهران: نشر آگه.
31. مستوفی، عبدالله. 1384. شرح زندگانی من، تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه. جلد اول. تهران: نشر زوار.
32. منتظر، بهناز، حسین سلطان‌زاده، و بهشاد حسینی،. 1398. تبیین تأثیر معماری نئوکلاسیک قرن 18 و 19 روسیه بر معماری بناهای اداری-خدماتی ایران (دورۀ قاجار و پهلوی اول). باغ نظر 16(70): 73-86.
33. نادرمیرزا. 1393. تاریخ و جغرافی دارالسلطنۀ تبریز. به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد. تبریز: انتشارات آیدین.
34. والی‌زاده معجزی، محمدرضا.1380. تاریخ لرستان روزگار قاجار: از تأسیس تا کودتای 1299. تهران: نشر حروفیه.
35. ویلز، چارلز جیمز. 1388. ایران در یک قرن پیش: سفرنامۀ دکتر ویلز. ترجمۀ غلامحسین قراگزلو. تهران: نشراقبال.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |