1- گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2- گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران ، maryam_ekhtiari@yahoo.com
چکیده: (647 مشاهده)
مقرنس به عنوان یکی از هنرهای وابسته به معماری، نمودی از فرهنگ ایرانی است و میتواند بخش های نهان منظر فرهنگی ایران را نمود دهد. هندسه پیچیده مقرنس برساخته از چند ساختار پایه در لایههای متواتر است. زبان منعطف مقرنس در ایجاد گونه های متنوع ، موجب شده تا درک نظم هندسیِ این هنر، سخت قلمداد شده و لذا برچسب تألیفی بودن بر آن زدهشود. در این میان، یکی از شاخصترین نوشتار با رویکرد محاسباتی و هندسی به مقرنس در مقاله چهارم کتاب مفتاح الحسابِ غیاثالدین جمشید کاشانی (758- 808 ه ش) آمده است که امروزه تألیفات و تفسیرهای متعددی از این بخش، به-عنوان اطلاعات پایه در زمینه مقرنس ارائه گردیدهاست. به علاوه، پژوهش حاضر با یاری گرفتن از تلاش های غیاثالدین جمشید کاشانی، به جستجوی ساختار تشکیلدهنده و المانها و واحدهای این ساختار پیچیده پرداخته است و با بررسی رویکرد کاشانی و شناخت اجزای مولد مقرنس از دیدگاه او، به بررسی و جستجوی حالتهای مختلف تشکیل المانهای مقرنس در هندسه مذکور پرداختهاست. در این راستا، سعی شده کلیه حالت های ممکن ترسیم گردد و با توجه به واقعیات مقرنس، از طریق استدلال منطقی، هر حالت بررسی شود. در صورت مغایرت حالت نظری تشکیل المان، با استنتاجهای منطقی، آن حالت از جرگه حالتهای ممکن خارج شده و درنهایت پژوهش حاضر بدین نتیجه دست یافت که با توجه به اصول ساخت مقرنس، 16 المان را میتوان به عنوان نمونه تألیفی مشخص کرد که از این میان 13 نمونه تألیفی دقیقاً در نمونههای واقعی در ایران دیده شدهاند؛ و بقیه المانها در دیگر نمونههای مقرنس در جهان یا در الگوهای متأخر مقرنس، یعنی الگوهای شعاعی دیده شدهاست. درضمن مشخص شد که در عین خلقی و ذوقی بودن طراحی مقرنس، برخی از اصول حکمی و تناسبات هندسی نیز در آنها به خصوص در گونههای شطرنجی که در این مقاله مورد توجه میباشد قابل شناسایی است.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
مطالعات تطبیقی معماری و شهرسازی در حوزه فرهنگی ایران دریافت: 1401/9/12 | پذیرش: 1402/2/17 | انتشار الکترونیک: 1402/6/30
فهرست منابع
1. زماني، زهرا، و کاوه فتاحي، و مریم اختياري. 1398.گونه¬بندی مقرنس در رساله¬ی مفتاح الحساب غياث الدين جمشيد کاشاني. مجله گلستان در تاریخ هنر و معماری ایران زمین(17): 7-17.
2. زمرشیدی، حسین. 1390. گنبد و عناصر طاقی ایران. تهران: انتشارات زمان.
3. کاشانی، غیاث الدین جمشید.806. مفتاح الحساب. مقاله چهارم. فصل سوم. باب نهم. نسخه سنگی چاپی.
4. محمدیان منصور، صاحب، و سینا فرامرزی.1392. بررسی وجود نظم شبه تناوبی در ساختار هندسی پتکانه. نشریه معماری و شهرسازی (هنرهای زیبا)18: 43-54.
5. نجیب اوغلو، گل رو .1389. طومار توپقاپی-هندسه و تزیین در معماری اسلامی. ترجمه با مهرداد قیومی بیدهندی.تهران: انتشارات روزنه.
6. ویلبر، دونالد نیوتن، و لیزا گلمبک.1374. معماری تیموری در ایران و توران. ترجمه با افسر، کرامتالله، و محمد یوسف کیانی. تهران: انتشارات میراث فرهنگی کشور.