Mendeley  

Zotero  

Amani Z, Ekhtiari M, Fattahi K. Descriptive and Analytical Study of the Structure and Elements of Muqarnas according to the Fourth Article of the Ninth Chapter of Al-Kashi’s Meftah al-Hisab Treatise. CIAUJ 2023; 8 (1) :31-51
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-428-fa.html

مقرنس به عنوان یکی از هنرهای وابسته به معماری، نمودی از فرهنگ ایرانی است و می‌تواند بخش های نهان منظر فرهنگی ایران را نمود دهد. هندسه پیچیده مقرنس برساخته از چند ساختار پایه در لایه‌های متواتر است. زبان منعطف مقرنس در ایجاد گونه های متنوع ، موجب شده تا درک نظم هندسیِ این هنر، سخت قلمداد شده و لذا برچسب تألیفی بودن بر آن زده‌شود. در این میان، یکی از شاخص‌ترین نوشتار با رویکرد محاسباتی و هندسی به مقرنس در مقاله چهارم کتاب مفتاح الحسابِ غیاث‌الدین جمشید کاشانی (758- 808 ه ش) آمده است که امروزه تألیفات و تفسیرهای متعددی از این بخش، به-عنوان اطلاعات پایه در زمینه مقرنس ارائه گردیده‌است. به علاوه، پژوهش  حاضر با یاری گرفتن از تلاش های غیاث‌الدین جمشید کاشانی، به جستجوی ساختار تشکیل‌دهنده و المان‌ها و واحدهای این ساختار پیچیده پرداخته ‌است و با بررسی رویکرد کاشانی و شناخت اجزای مولد مقرنس از دیدگاه او، به بررسی و جستجوی حالت‌های مختلف تشکیل المان‌های مقرنس در هندسه مذکور پرداخته‌است. در این راستا، سعی شده کلیه حالت های ممکن ترسیم گردد و با توجه به واقعیات مقرنس، از طریق استدلال منطقی، هر حالت بررسی شود. در صورت مغایرت حالت نظری تشکیل المان، با استنتاج‌های منطقی، آن حالت از جرگه حالت‌های ممکن خارج شده و درنهایت پژوهش حاضر بدین نتیجه دست یافت که با توجه به اصول ساخت مقرنس، 16 المان‌ را می‌توان به عنوان نمونه تألیفی مشخص کرد که از این میان 13 نمونه تألیفی دقیقاً در نمونه‌های واقعی در ایران دیده شده‌اند؛ و بقیه المان‌ها در دیگر نمونه‌های مقرنس در جهان یا در الگوهای متأخر مقرنس، یعنی الگوهای شعاعی دیده شده‌است. در‌ضمن مشخص شد که در عین خلقی و ذوقی بودن طراحی مقرنس، برخی از اصول حکمی و تناسبات هندسی نیز در آن‌ها به خصوص در گونه‌های شطرنجی که در این مقاله مورد توجه می‌باشد قابل شناسایی است.