1- ، arezo.jamshidi@uok.ac.ir
چکیده: (22 مشاهده)
چکیده
ساختار کالبدی-فضایی شهر کرمانشاه در دوره‌ها‌ی مختلف صفویه، افشاریه و زندیه فراز و فرودهایی را تجربه کرده است. همچنین، در دوره قاجار، شهر به استحکامات جدیدی مجهز و موسسه‌ها و عناصر شهری رونق یافته‌اند که سبب توسعه و گسترش شهر می‌گردد. بنابراین، با توجه به اهمیت این دوره در رشد و شکوفایی شهر کرمانشاه، ضروری‌ست تصویری از ساختار کالبدی-فضایی شهر ارائه گردد تا به‌واسطه آن بتوان هویت کالبدی-فضایی شهر را بهتر شناخت. بدین‌سان، هدف پژوهش حاضر تحلیل ساختار کالبدی-فضایی شهر کرمانشاه دوره قاجار است. پژوهش حاضر ازنظر ماهیت کاربردی و ازلحاظ روش توصیفی و تاریخی-تحلیلی است. به‌علاوه، جهت گردآوری اطلاعات از اسناد تاریخی و مشاهدات میدانی بهره گرفته‌شده است. در نهایت اطلاعات به‌دست‌آمده به‌صورت تطبیقی مقایسه و تحلیل شده‌اند. نتایج پژوهش حاکی است که در دوره اول و اواسط قاجار با مرکزیت ارگ حکومتی، کوشک محمدعلی میرزا، عمارت‌ها، حمام‌ها، مساجد و محلات، شهر ایجاد شده و بازار و راسته‌کوچه‌های موازی آن ساختار کالبدی شهر را تشکیل می‌دادند. اما در پایان دوره قاجار سازمان فضایی شهر کامل گردید و در آن ساختمان‌های مهمی چون کنسولگری‌های خارجی، بیمارستان‌ها، پادگان‌ها استقرار یافت. در این دوره بازار سرپوشیده شد، به‌طوری‌که همراه با میدان توپخانه به‌عنوان مرکز اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به اوج رسید و در اطراف آن قصر حکومتی، میدان مشق، ساختمان‌های اداری مانند تلگراف‌خانه، گمرک، حجره‌ها، عمارت کارگزاری، قراول‌خانه، عناصر تجاری و مذهبی، مرکز شهری کامل ایرانی با وحدت و هماهنگی پدید آمد. بنابر آنچه مطرح شد، شهر کرمانشاه در دوره قاجار از عناصر مختلف با عملکردهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در قالب نظامی سازمان‌یافته برخوردار بوده و این عناصر با تکیه‌بر شرایط زمان، روابط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی و قدرت را منعکس می‌کرده‌اند که امروزه برخی تغییر یافته یا کاملاً از یاد رفته‌اند. عمده‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از میدان توپخانه، میدان مشق، عمارت دیوان‌خانه، نقاره‌خانه، قصر حکومتی، مسجد جامع و بازار.
ساختار کالبدی-فضایی شهر کرمانشاه در دوره‌ها‌ی مختلف صفویه، افشاریه و زندیه فراز و فرودهایی را تجربه کرده است. همچنین، در دوره قاجار، شهر به استحکامات جدیدی مجهز و موسسه‌ها و عناصر شهری رونق یافته‌اند که سبب توسعه و گسترش شهر می‌گردد. بنابراین، با توجه به اهمیت این دوره در رشد و شکوفایی شهر کرمانشاه، ضروری‌ست تصویری از ساختار کالبدی-فضایی شهر ارائه گردد تا به‌واسطه آن بتوان هویت کالبدی-فضایی شهر را بهتر شناخت. بدین‌سان، هدف پژوهش حاضر تحلیل ساختار کالبدی-فضایی شهر کرمانشاه دوره قاجار است. پژوهش حاضر ازنظر ماهیت کاربردی و ازلحاظ روش توصیفی و تاریخی-تحلیلی است. به‌علاوه، جهت گردآوری اطلاعات از اسناد تاریخی و مشاهدات میدانی بهره گرفته‌شده است. در نهایت اطلاعات به‌دست‌آمده به‌صورت تطبیقی مقایسه و تحلیل شده‌اند. نتایج پژوهش حاکی است که در دوره اول و اواسط قاجار با مرکزیت ارگ حکومتی، کوشک محمدعلی میرزا، عمارت‌ها، حمام‌ها، مساجد و محلات، شهر ایجاد شده و بازار و راسته‌کوچه‌های موازی آن ساختار کالبدی شهر را تشکیل می‌دادند. اما در پایان دوره قاجار سازمان فضایی شهر کامل گردید و در آن ساختمان‌های مهمی چون کنسولگری‌های خارجی، بیمارستان‌ها، پادگان‌ها استقرار یافت. در این دوره بازار سرپوشیده شد، به‌طوری‌که همراه با میدان توپخانه به‌عنوان مرکز اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به اوج رسید و در اطراف آن قصر حکومتی، میدان مشق، ساختمان‌های اداری مانند تلگراف‌خانه، گمرک، حجره‌ها، عمارت کارگزاری، قراول‌خانه، عناصر تجاری و مذهبی، مرکز شهری کامل ایرانی با وحدت و هماهنگی پدید آمد. بنابر آنچه مطرح شد، شهر کرمانشاه در دوره قاجار از عناصر مختلف با عملکردهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در قالب نظامی سازمان‌یافته برخوردار بوده و این عناصر با تکیه‌بر شرایط زمان، روابط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی و قدرت را منعکس می‌کرده‌اند که امروزه برخی تغییر یافته یا کاملاً از یاد رفته‌اند. عمده‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از میدان توپخانه، میدان مشق، عمارت دیوان‌خانه، نقاره‌خانه، قصر حکومتی، مسجد جامع و بازار.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
مطالعات تطبیقی معماری و شهرسازی در حوزه فرهنگی ایران
دریافت: 1403/6/24 | پذیرش: 1404/7/1
دریافت: 1403/6/24 | پذیرش: 1404/7/1
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |