فرناز بایبوردی، سولماز بابازاده اسکوئی، اسداله شفیع زاده، امیر حق جو،
دوره ۷، شماره ۲ - ( دوفصلنامه ۱۴۰۱ )
چکیده
بر اساس اسناد موجود، در دورۀ صفوی، پادشاهان این سلسله ازجمله شاه عباس اول بهکرّات به شهر اهر سفر نموده و به ایجاد برخی مستحدثاث و یا تکمیل آثار برجایمانده از اعصار قبل از خود اقدام کردهاند. ارسن شیخ شهابالدین اهری بهعنوان تنها مجموعۀ خانقاهی-آرامگاهی در جنوب شهر و باغمزار مترتب بر آن از شناخته شدهترین آنهاست که در سیر تکوین منظومۀ کالبدی خویش از قرن ششم تا یازدهم ه.ق دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. لکن در حال حاضر تنها نامی از آن باغمزار و ملحقاتش برجای مانده است. در پژوهش پیشِ رو تلاش بر این بود با تکیه بر اسناد توصیفی و تصویری، به بازنمایی کالبد باغمزار شیخ شهابالدین در زمان آبادانی آن پرداخته شود. برای حصول به مدل مربوط از اطلاعات کتابخانهای و اسناد تصویری با کاربست شیوۀ توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شد. همچنین دستیابی به برخی جزئیات کالبدی ارسن جز از طریق مطالعات و کاوشهای میدانی میسر نبود. لذا این رویکرد، مکمل بخشی از ناشناختههای این باغ در گذر زمان بود. بدینترتیب، یافتههای پژوهش بر پایۀ چهار نظام اصلی باغ ایرانی-راه، گیاه، ساختمان و آب- نهاده شدند. با تحلیلهای انجامگرفته جزئیات انتظام و ارتباط فضایی بخشهای متنوع باغمزار شیخ همچون تقسیمبندی بهصورت چهار بخشی، ساختار آبیاری و کارکرد عمارات متشکله در سیر ایجاد و تحول آن بهدست آمد. معالوصف، بازخوانی ویژگیهای کالبدی باغ ترتیبیافته بر مزار شیخ ضمن آنکه مهیاکنندۀ زمینه برای پژوهشهای آتی است؛ میتواند به شناخت بخشی از ارزشهای مغفولافتاده در باغسازی ایرانی در منطقۀ آذربایجان کمک نماید.