چکیده:
ورودی خانه‌های سنتی، همانند بسیاری از دیگر بناهای تاریخی ایران، فقط با یک در، بیرون را از درون جدا نمی‌کند و بیشتر ترکیبی از اجزا و اندام‌های فضایی است. این‌که یکی از اهداف این تمهید، تأمین حریم درونی بوده، بارها جویش شده است، ولی این پژوهش، به بررسی عاملی که کمتر در طراحی ورودی به آن پرداخته شده می‌پردازد: زمان. هدف بررسی فاصله‌ی زمانی موردنیاز برای ورود بود که چگونه بعدِ چهارم در طراحیِ دستگاه ورودی حضور دارد و چگونه توانسته در تأمین حریم خانه نقش داشته باشد. روش تحقیق، مقایسه‌ای تطبیقی است؛ ابعاد و تناسبات 37 نمونه از خانه‌های سنتی به‌عنوان متغیر مستقل برداشت‌شده و از طریق روابط کمی و آماری، ارتباط آن‌ها با متغیر زمان - به‌عنوان متغیر وابسته - بررسی شده است. یافته‌ها، وجود رابطه‌ی معنادار، میان مدت‌زمان موردنیاز برای ورود با مساحت و زیربنای عملکردی خانه را نشان می‌دهد که می‌تواند استفاده از نقش دستگاه ورودی به‌عنوان عامل تأمینِ امنیت فیزیکی را نشان دهد. همچنین همبستگی موجود بین زمان ورودی، پیچیدگیِ دستگاه ورودی و تزیینات خانه، می‌تواند نشانگر استفاده از عامل زمان، برای آماده‌سازی ادراکی و گوشزد تفاوت دنیای بیرون و درون، به واردشونده باشد. هر دو یافته، به­طور واضح نشان می‌دهند فاصله زمانی ایجاد شده در دستگاه ورودی، به‌عنوان عاملی برای تأمین آمادگی ادراکی و حریم بیشتر درون فضای خانه‌های سنتی، موردتوجه طراح و معمار بوده است. این‌گونه می‌نماید که پتانسیل‌های استعاری و فضایی - زمانی آستانه‌ی ورود، به‌خوبی با زبان طراحی استفاده‌شده است تا الزامات حریم فیزیکی و معنوی خانه و خانواده تأمین شود.