بررسی نظام معماری و تناسبات هندسی حیاط مرکزی و جداره‌های آن در خانه‌های تاریخی کاشان (مورد مطالعه: ده خانۀ تاریخی دورۀ قاجار شهر کاشان) - فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی
دوره 6، شماره 2 - ( دوفصلنامه 1400 )                   جلد 6 شماره 2 صفحات 112-95 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Farshchi H, Majidi M. Investigation of The Architectural System and Geometric Proportions of the Central Courtyard and Its Walls in The Historical Houses of Kashan (Case Study: Ten Historical Houses of the Qajar Period in Kashan). CIAUJ 2021; 6 (2) :95-112
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-321-fa.html
فرشچی حمیدرضا، مجیدی مرتضی. بررسی نظام معماری و تناسبات هندسی حیاط مرکزی و جداره‌های آن در خانه‌های تاریخی کاشان (مورد مطالعه: ده خانۀ تاریخی دورۀ قاجار شهر کاشان). فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 1400; 6 (2) :95-112

URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-321-fa.html


1- دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران ، farshchi46@kashanu.ac.ir
2- دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، ایران
چکیده:   (3057 مشاهده)
استفاده از پیمون و هندسه در طراحی ساختمان‌ها از گذشته در معماری ایران رواج داشته است. در معماری مرکز فلات ایران، خانه از اجزای گوناگونی تشکیل شده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به حیاط مرکزی اشاره کرد. خانه‌های واقع در محدوده تاریخی شهر کاشان نیز از این امر مستثنی نیست و اکثر قریب به‌اتفاق آن‌ها حیاط مرکزی دارند که بر اساس مطالعات انجام شده، این حیاط‌ها بر اساس هندسه و تناسبات شکل گرفته‌اند. هدف از این پژوهش، استخراج نظام‌های معماری و تناسبات هندسی به-کار گرفته شده در طراحی حیاط مرکزی خانه‌های تاریخی کاشان و بررسی میزان فراوانی آن‌ها است. این پژوهش بر پایۀ روش تحلیل نظام‌های معماری و تناسبات هندسی، حیاط مرکزی و جداره‌های مشرف به آن را در ده خانه تاریخی کاشان مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داده است. ابتدا با بررسی نظام‌های معماری و تناسبات هندسی، سه نظام معماری چهار و پنج و شش و سه تناسب هندسی √2، √3 و √4 به‌عنوان اصول هندسی شاخص برگزیده می‌شوند؛ سپس با توجه به این اصول، نقشۀ حیاط مرکزی ده خانۀ دورۀ قاجاریه کاشان، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که در طراحی و ساخت حیاط خانه‌های کاشان از نظام‌های معماری و تناسبات هندسی یادشده با فراوانی متفاوت استفاده شده است. نظام معماری چهار و شش با فراوانی 15 و تناسب √3 با فراوانی 9 بیشترین کاربرد را داشته‌اند و حیاط خانۀ عباسیان با بهره‌گیری از 14 نظام معماری و تناسب هندسی، غنی‌ترین خانه به لحاظ به‌کارگیری اصول هندسی محسوب میشود.
متن کامل [PDF 4029 kb]   (2109 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مطالعات تطبیقی معماری و شهرسازی در حوزه فرهنگی ایران
دریافت: 1400/8/3 | پذیرش: 1400/10/11 | انتشار الکترونیک: 1400/11/10

فهرست منابع
1. احمدی، زهرا. 1391. بازخوانی نقش گمشده حیاط مرکزی در دستیابی به معماری پایدار. شهر و معماری بومی سال دوم (2):25- 40.
2. بختیار نصرآبادی، آمنه، محمدرضا پورجعفر و علی اکبر تقوایی. 1394. تحلیلی بر نقش زیباشناسانه هندسه در شکل‌گیری فضای شهری چهارباغ عباسی. مطالعات شهری 4 (17).
3. بمانیان، محمدرضا. 1381. مقدمه‌ای بر نقش و کاربرد پیمون در معماری ایرانی. مدرس هنر، سال اول (1):1- 10.
4. بیات زبیده، ماریا کرد جمشیدی، ندا حاج آقابابائی. 1392. تعیین ابعاد بهینه حیاط در خانه‌های حیاط مرکزی کاشان. دومین همایش ملی اقلیم، ساختمان و بهینه‌سازی مصرف انرژی.
5. جرموزی، شیما، و سودابه صالحی. 1392. تناسبات زیبا: مقایسۀ تطبیقی تناسبات ساختاری یکی از قباله‌های ازدواج موجود در گنجینۀ آستان قدس رضوی با نظام تناسبات متداول در غرب. گنجینه اسناد سال بیست و سوم (90):120-137.
6. حاج‌قاسمی، کامبیز. 1394. گنج‌نامه (فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران)، دفتر اول، خانه‌های کاشان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
7. حائری‌مازندرانی، محمدرضا. 1388. خانه، فرهنگ، طبیعت: بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
8. حجازی، مهرداد. 1387. هندسه مقدس در طبیعت و معماری ایرانی. تاریخ علم (7):15-36.
9. حسنی، کیانوش، ویدا نوروز برازجانی، و محمدرضا نصیرسلامی. 1395. بازخوانی فرم حیاط و فضاهای وابسته آن با استفاده از دستور زبان شکل در معماری در یک‌صد خانه دوره قاجار شهر کاشان. باغ نظر سال سیزدهم:65-76.
10. خامه‌چیان، اسما، مصطفی آزاد و منصوره طاهباز. 1397. تحلیل هندسه و تناسبات پنجره‌های ارسی‌ها؛ نمونه موردی:7 ارسی خانه‌های کاشان. هنرهای صناعی ایران سال یکم:5-23.
11. دهخدا، علی‌اکبر، سید جعفر شهیدی، و محمد معین. 1364. لغت‌نامه دهخدا: (شماره مسلسل: 40): مقدمه. تهران: دانشگاه تهران، سازمان لغت‌نامه دهخدا.
12. زینلیان، نفیسه و هانیه اخوت. 1396. ساختارشناسی حیاط در خانه‌های قجری اقلیم گرم و خشک و گرم و مرطوب با تمرکز بر گونۀ «حیاط مرکزی» (مطالعه موردی: خانه‌های یزد و دزفول). مطالعات شهر ایرانی اسلامی 8 (30).
13. سازمان میراث فرهنگی. 1381. معماری خانه خیال، خانه‌های ایرانی کاشان. طرح پردیسان، سازمان میراث فرهنگی ایران. معمار (18):88- 97.
14. سیلوایه، سونیا، خسرو دانشجو و سعید فرمهین فراهانی. 1392. هندسه در معماری ایرانی پیش از اسلام و تجلی آن در معماری معاصر ایران." نقش جهان 3 (1).
15. طاهباز، منصوره. 1383. رد پای قداست در معماری اسلامی ایران. صفه سال چهاردهم (39):103-123.
16. عطاریان، کورش، کورش مؤمنی و زهره مسعودی. 1394. بررسی تناسبات حیاط مساجد دوره صفویه اصفهان. مطالعات تطبیقی هنر سال پنجم (10):67-81.
17. عمرانی‌پور، علی. 1384. هنر و معماری اسلامی ایران، یادنامه استاد دکتر لطیف ابوالقاسمی. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری, سازمان عمران و بهسازی شهری.
18. فرقانی، دنیا، و مهدی شیبانی. 1389. نقش حیاط مرکزی در شکل‌گیری خانه‌های سنتی کاشان. تفکر معماری سال ششم (23):46- 51.
19. مرادی, ساسان، مهرداد متین راد، ریما فیاض و مزین دهباشی شریف. 1397. گونهشناسی خانه‌های سنتی حیاطدار تبریز بر اساس معیارهای کالبدی مؤثر بر عملکرد اقلیمی حیاط مرکزی. مدیریت شهری 17 (51).
20. معماریان، غلامحسین. 1378. آشنایی با معماری مسکونی ایرانی: گونه‌شناسی درون‌گرا. تهران: سروش دانش.
21. مهدی‌زاده، فاطمه، فرهاد تهرانی، و نیما ولی‌بیگ. 1390. به‌کارگیری مثلث‌های هنجار در محاسبات ریاضی و پیاده‌سازی هندسه در ساخت و اجرای معماری سنتی ایران. مرمت و معماری ایران سال اول (1):15- 26.
22. مولوی، بهزاد، و مسعود قاسم‌زاده. 1381. بررسی کاربرد هندسه در معماری گذشته ایران (دوره اسلامی). تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
23. نجفقلی پورکلانتری، نسیم، ایرج اعتصام و فرح حبیب. 1396. بررسی هندسه و تناسبات طلائی در معماری ایران (نمونه مطالعاتی: خانه‌های سنتی شهر تبریز)." مدیریت شهری 16 (46)
24. نژادابراهیمی، احد و محمد یعقوبلو. 1398. درآمدی بر هندسه نظری در معماری. پژوهش در هنر و علوم انسانی سال 4:19-33.
25. وحدت پور، شعله، نیما ولی بیگ و افروز رحیمی آریایی. 1398. مطالعه مقایسه‌ای کاروانسراهای درون‌شهری و برون‌شهری اصفهان در گسترۀ کالبد معماری. هویت شهر 13 (39).
26. ویتروویوس، پولیو. 1388. ده کتاب معماری. تهران: دانشگاه هنر.
27. هاشمی‌زرج‌آباد، حسن، محمدحسن ضیایی‌نیا، و حمیدرضا قربانی. 1394. بازخوانی تحلیل اصول هندسی و تناسب طلایی در مدرسه شوکتیه. پژوهش‌های باستان شناسی ایران سال پنجم (9):207-222.

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Culture of Islamic Architecture and Urbanism Journal

Designed & Developed by : Yektaweb