1- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
2- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران ، m.mirgholami@tabriziau.ac.ir
چکیده: (1331 مشاهده)
محله همواره نقطه عطف اندیشه به شهر در نظر گرفته شده است. محلهها در گذشته دارای انسجام درونی و پیوستگی فضایی بوده و از بافت اجتماعی همگنی برخوردار بودند. در دوران معاصر، خصوصاً از دهه دوم قرن 13 هجری شمسی، همسو با تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، متعاقب آن تدوین برنامهها، طرحها و اسنادِ کلان سیاستگذاری و نمودِ کالبدی آن در سطح منطقهای – شهری، سبب فروپاشی ساختارهای خوداتکای اقتصادی، شاکله منسجم اجتماعی و کالبدی محله شده و اهمیت آن به عنوان سنگِ بنای برنامهریزی و طراحی شهری رو به افول نهاد. این پدیده همچنین تأثیرات بسیاری بر تجربه زیسته ساکنین محلهها گذاشته و همزیستیِ سالم آنان را در ابعاد مختلف، آسیبپذیر نموده است. ظهور همهگیری کرونا، یکی از این بحرانها بوده است که در چهار سال اخیر، تغییراتِ آنی در شیوه زیستن و طرحِ تقاضاهای جدیدی را سبب شده است. نگرانیهای روزمره ناشی از همهگیری، سلامت جسمی، روحی و روانی ساکنین محلهها را با خطر مواجه ساخته است.
لذا اهداف اصلی پژوهش 1. بازاندیشی در مفهوم محله به مثابه کانون شهر ایرانی - اسلامی و 2. بازاندیشی در مفهوم سلامت محله به اقتضای دوران پس از همهگیری، میباشد.
این پژوهش از نظر ماهیت علمی - مروری و براساس تناظر تجربیات و ادبیات دو مفهوم بنیادین "محله ایرانی - اسلامی" و مفهوم نوظهور "همهگیری" تکوین یافته است. از نظر نوع پژوهش، کاربردی، توسعهای و براساس روش پژوهش، مضمون مبنا بوده و بر همین اساس مطالعات مرتبط با "محله" بر اساس دو مؤلفه کالبدی - فضایی و اجتماعی - اقتصادی از طریق جستجو در نصوص دینی، فقه و شریعت اسلامی و تفاسیر اندیشمندان اسلامی از قرآن کریم، سنت پیامبر (ص) و نهج البلاغه میباشد. همچنین مطالعات مرتبط با "همهگیری" با جستجو در پایگاه دادههای Science direct، Springer، Scopus و Elsevier براساس دستهبندی محقق ساخته "زیست پزشکی، زیست روان و زیست مکان" از بررسی 182 مقاله معتبر، مورد بررسی قرار گرفت تا بتواند مبتنی بر دادههای بدست آمده، تناظر محتوایی دو مفهوم محله ایرانی - اسلامی و همهگیری و همچنین تحقق اهداف پژوهش را امکانپذیر سازد.
براساس یافتههای پژوهش، 18 معیار مرتبط با زیست مکان، 10 معیار مرتبط با زیست روان و 7 معیار مرتبط با زیست پزشکی در زمینه شهرسازی معاصر ترویج یافته است. از طرفی جمعبندی معیارهای مرتبط با محله ایرانی - اسلامی نیز مؤید 18 معیار است. بررسی مضمون مبنای معیارهای زیستپذیری در دوران همهگیری و معیارهای محله ایرانی - اسلامی نشان میدهد که این دو پدیده ناهمگون (به لحاظ زیست زمان)، نه تنها تضاد بنیادین در محتوا باهمدیگر ندارند، بلکه انسجام محتوایی فی مابین معیارها مشهود است. این پژوهش بدین سبب دارای اهمیت میباشد که نشان میدهد، محله اسلامی امکان تکوین در زیست و ارتقای سلامت ساکنینش را دارد به نحوی که با تفسیر معاصر از همه گیری، در زمینه ارتقای سلامت جامعه ایرانی، مورد استفاده قرار گیرد. فلذا واردات بیبدیل اندیشه مستتر در شهرسازی غیراسلامی در زمینه "محله سالم در عصر معاصر" به بهانه پدیده نوظهور همهگیری کرونا، مورد نقد است و قویاً لازم است که مورد بازاندیشی واقع گردد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول