ارزیابی جایگاه شهر تبریز از منظر الگوی شهر اسلامی با تاکید بر بعد عدالت اجتماعی - فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی
سال 8، شماره 2 - ( دوفصلنامه 1402 )                   جلد 8 شماره 2 صفحات 192-175 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Imani Shamloo J, Dargahi F, Hatami Habashi P, Jamshidi Farkhondeh R. Evaluation of the position of Tabriz city from the perspective of Islamic city model with emphasis on Social justice. CIAUJ 2023; 8 (2) :175-192
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-456-fa.html
ایمانی شاملو جواد، درگاهی فرزاد، حاتمی حبشی پریسا، جمشیدی فرخنده رقیه. ارزیابی جایگاه شهر تبریز از منظر الگوی شهر اسلامی با تاکید بر بعد عدالت اجتماعی. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 1402; 8 (2) :175-192

URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-456-fa.html

ارزیابی جایگاه شهر تبریز از منظر الگوی شهر اسلامی با تاکید بر بعد عدالت اجتماعی
جواد ایمانی شاملو* 1، فرزاد درگاهی2 ، پریسا حاتمی حبشی3 ، رقیه جمشیدی فرخنده4
1- دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران ، j.imani@tabriziau.ac.ir
2- دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3- دانشکده معماری شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
4- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
چکیده:   (1074 مشاهده)
بررسی عدالت اجتماعی از دیدگاه شهر اسلامی در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی هدف مطالعه‌ی حاضر است؛ و در این راستا 116 محلهی عرفی شهر تبریز به عنوان نمونه موردی انتخاب شده‌اند. تحقیق حاضر یک تحقیق کمی است. تحقیق به لحاظ هدف کاربردی بوده و به لحاظ رویکرد نیز از نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی هست. داده‌های تحقیق به دو صورت ثانویه و اولیه است و از شیپ فایل طرح جامع شهر تبریز 1395 و بلوک آماری جمعیت شهر تبریز 1395 استخراج شده‌است. برای گردآوری اطلاعات مطالعه‌ی حاضر از روش کتابخانه‌ای استفاده شدهاست. از مدل آنتروپی شانون جهت وزندهی آن‌ها و از مدل تاپسیس جهت رتبهبندی محلات و از شاخص موران جهت بررسی خوشه‌ای بودن و یا نبودن در برخورداری محلات در سطح مناطق استفاده شد. نتایج نشان میدهد که به لحاظ تحقق عدالت اجتماعی در میان محلات شهر تبریز، محلات کوی استانداری، ولیعصر و گلشهر رتبه‌های نخست و محلات قربانی، سرخاب و مفتح رتبه‌های آخر را کسب کردند و به طور کلی محلات در سمت شرق وضعیت بهتری دارند. همچنین بررسی خودهمبستگی فضایی از میزان برخورداری محلات در سطح مناطق، حاکی از آن است که خوشه‌شدگی قابل ذکری در سطح کلان شهر تبریز وجود ندارد.
 
واژه‌های کلیدی: عدالت اجتماعی، شهرسازی اسلامی، محله، تبریز
متن کامل [PDF 2974 kb]   (288 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مفهوم سازي نظريه پردازي در معماری و شهرسازی اسلامی
دریافت: 1402/1/16 | پذیرش: 1402/7/22 | انتشار الکترونیک: 1402/7/27
فهرست منابع
1. Akhavan kazemi, Bahram. (2000). "The theory of justice in the political philosophy of Bu Ali Sina." Quarterly philosophy letter 9: 121-134. [In Persian] اخوانکاظمی، بهرام. (1379). «نظریه عدالت در فلسفه‌ی سیاسی بوعلی سینا». نامه فلسفه 9، 121-134.
2. Akochchkian, Ahmed.(2008). "From philosophical utopia to developmental utopia." The first conference of Islamic Utopia. Isfahan. [In Persian] آکوچکیان، احمد. (1387). «از آرمان شهر فلسفی تا آرمان شهر توسعه‌ای». نخستین همایش آرمان شهر اسلامی. اصفهان.
3. Alipour, Fayaz, and SHaghayegh SHafipour .(2017). "investigation of iranian - islamic urban architecture." international conference on new researches in civil engineering , architecture , urban management and environment. Karaj. [In Persian] علیپور، فیاض. شیفعپور، شقایق. (1396). «بررسی معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی». کنفرانس بینالمللی پژوهشای نوین در عمران، معماری، مدیریت شهری و محیط زیست: کرج.
4. Asadi, Zahra, and Mostafa Dehghan.(2019). "Investigating Islamic urban planning and modern urban planning (case study: Qom city)." The 6th National Conference on New Technologies in Civil Engineering, Architecture and Urban Planning. Tehran. [In Persian] اسدی، زهرا. دهقان، مصطفی. (1398). «بررسی شهرسازی اسلامی و شهرسازی نوین (نمونه مورد مطالعه: شهر قم)». ششمین کنفرانس ملی فناوری‌های نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی. تهران.
5. Asil, Hojjatullah.( 2002). Utopia in Iranian thought. Tehran: Ney publication. [In Persian] اصیل، حجت‌الله. (1393). آرمان‌ شهر در اندیشه ایرانی. نشر نی: تهران.
6. Asqar pour, Mohammad javad.(2008). Multi-criteria decision making. tehran: Tehran University Publications. [In Persian] اصغرپور، محمدجواد . (1392). تصمیم‌گیری‌های چند معیاره. موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران: تهران.
7. Azar, Adel, and Ali Rajabzadeh.(2008). MADM approach applied decision making. tehran: Negha Danesh Publications. [In Persian] آذر، عادل. رجب‌زاده، علی. (1393). تصمیم‌گیری کاربردی )رویکرد .(MADM نگاه دانش: تهران.
8. Azizi, Mohammad Mehdi, Esfandiar Zebardast, and Reza Akbari.(2018). "Analyzing the crystallization of environmental justice in Islamic utopian thought for application in Islamic urban planning, a case study: Banyan Sefin Kish village neighborhood." Studies of the Islamic Iranian city 9.34: 5-22. [In Persian] عزیزی، محمدمهدی. زبردست، اسفندیار. اکبری، رضا. (1397). «واکاوی تبلور عدالت محیطی در اندیشه آرمان‌ شهری اسلامی جهت کاربست در شهرسازی اسلامی؛ مطالعه موردی: محله روستا بنیان سفین کیش». مطالعات شهر ایرانی اسلامی 9.34، 5-22.
9. Dargahi, Farzad, and Javad Imani Shamloo. (2023). "Investigating the realization of spatial justice based on multi-criteria decision-making methods in a metropolis in northwest Iran." Sustainable Cities and Society 99. [DOI:10.1016/j.scs.2023.104986]
10. Fozi, Yahya, and Rohullah Moradi. (2010). "A Comparative Study of Social Justice in Islam and the West (A case study the theory of justice in Viewpoints of Imam Khomeini and John Rawls)." research journal matin 12.48: 94-117. [In Persian] فوزی، یحیی. مرادی، روحالله. (1389). «بررسی تطبیقی نظریه عدالت اجتماعی در اسلام و غرب (بررسی موردی نظریه عدالت در اندیشههای امام خمینی و جان راولز)». پژوهشنامه‌ی متین 12.48، 94-117.
11. GHolami Bimorgh, Younes. (2012). An analysis of existing urban spaces to reach the Iranian-Islamic city model." Doctoral thesis in the field of geography and urban planning. [In Persian] غلامی بیمرغ، یونس. (1391). «تحلیلی بر فضاهای شهری موجود برای رسیدن به الگوی شهر ایرانی- اسلامی (نمونه موردی: شهر اصفهان) (پایاننامه دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری). دانشگاه اصفهان- دانشکده جغرافیا: اصفهان.
12. Habibiyan, Homa, and Nasim Jalaliyan.(2015)."Application of islamic urbanplannig indicators in the urban space." National conference of native Architecture and Urban Planning of iran. yazd. [In Persian] حبیبیان، هما. جلالیان، نسیم. (1394). «تطبیق شاخصهای شهرسازی اسلامی در فضای شهری». همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران. یزد.
13. Hekmatneia, Hasan, and Mirnajaf Mousavei.(2005). "A Study and Analysis of Process of Development Levels Changing and Regional Inequalities in Yazd Province During 1976-1996." Geography and Development 2.4: 101-112. [In Persian] حکمتنیا، حسن. موسوی، میرنجف. (1383). «بررسی و تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابریهای ناحیهای در استان یزد طی سال‌های 1355-1375». جغرافیا و توسعه 2.4.
14. Ibn Rushd.(1998). Necessary in politics. Beirut: Arab Studies Center.
15. Ibrahimzadeh, Issa, Mirnajaf Mousavi, and Shamsalla Kazemizad.(2012). "Spatial Analysis of Regional Disparities Between the Central and Border Areas of Iran." Geopolitics 8.25:214-235. [In Persian] ابراهیم‌زاده، عیسی. موسوی، میرنجف. کاظمی‌زاد، شمس‌اله. (1391). «تحلیل فضایی نابرابری‌های منطقه‌ای میان مناطق مرزی و مرکزی ایران». ژئوپلتیک 8.25، 214-23.
16. Kalantari KHalil Abad, Hossein, Mehdi Haqi, and Mohsen Dadkhah.(2014). "Social components of Iranian and Islamic urban planning model." naghshe jahan 4.1: 17-26. [In Persian] کلانتری خلیلآباد، حسین. حقی، مهدی. دادخواه، محسن. (1393). «مؤلفه‌های اجتماعی الگوی شهرسازی ایرانی و اسلامی». نقش‌جهان 4.1.، 17-26.
17. Kalantary, Abdolhossein, and Hasan Bakhshi Zade.(2020). "Criteria of social justice in the Islamic city." Social theories of Muslim thinkers 10.1: 9-30. [In Persian] کلانتری، عبدالحسین. بخشیزاده، حسن. (1399). «معیارهای عدالت اجتماعی در شهر اسلامی». نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان 10.1، 30-9.
18. KHadduri, Majid.(1984). The Islamic Conception of Justice. baltimore and london: The Johns Hopkins University Press. [DOI:10.56021/9780801832451]
19. KHatibi Koushk, Mohammad.(2006). shiite culture. Qom: zamzamhedayat. [In Persian] خطیبیکوشک، محمد. (1385). فرهنگ شیعه. پژوهشکده تحقیقات اسلامی. زمزم هدایت: قم.
20. KHeyroddin, Reza.(2013). "Research on spatial-physical translation of Islamic concept of justice with cartographic analysis of spatial balance in 112 districts of Tehran metropolis." Journal of Researches in Islamic Architecture 1.1: 41-56. [In Persian] خیرالدین، رضا. (1392). «پویشی در ترجمان فضایی- کالبدی مفهوم اسلامی عدالت با تحلیل کارتوگرافیک تعادل فضایی در نواحی 112 گانه کلان شهر تهران». پژوهشهای معماری اسلامی 1.1، 43-57.
21. Kilini, Muhammad Bin Yaqub.(1971). Usul al-Kafi. tehran: elmie eslami,. [In Persian] کلینی، محمد بن یعقوب. (1350). اصول کافی. ترجمه: سیدجواد مصطفوی، سیدهاشم رسولی محلاتی. علمیه اسلامیه: تهران.
22. Lotfi, Sedigeh, Ayob Manochehri, and Hasan Ahaar.(2013). "City and Social Justice: Analyzing Neighborhoods Inequality(Case Study: Maragheh Neighborhood)." GeoRes 28.2: 69-92. [In Persian] لطفی، صدیقه. منوچهری، ایوب. آهار، حسن. (1392). «شهر و عدالت اجتماعی، تحلیلی بر نابرابری‌های محلهای (مورد: محلات مراغه)». تحقیقات جغرافیایی 28.2.، 69-92.
23. Master plan of Tabriz.(2016). Environmental consulting engineers. tabriz. [In Persian] مهندسین مشاور نقش محیط. (1395). طرح جامع شهر تبریز. تبریز.
24. Mazloum KHorasani, Mohammad, and Mozhgan Azimi Hashemi.(2012). "Development and Social Inequalities in India." world studies quarterly 1.2: 7-48. [In Persian] مظلوم خراسانی، محمد. عظیمیهاشمی، مژگان. (1391). «توسعه و نابرابریهای اجتماعی در هند». فصلنامه مطالعات جهان 1.2، 7-48.
25. Mirmiran, Seyedeh Mahdiye, and Fatemeh Elyasi.(2012). "The principles of Islamic urban planning from the Quranic point of view." The second national conference of the Islamic city. Esfahan. [In Persian]میرمیران، سیده مهدیه. الیاسی، فاطمه. (1391). «اصول شهرسازی اسلامی از نظرگاه قرآنی». دومین همایش ملی شهر اسلامی. اصفهان.
26. Moradi, Behrooz.(2018). "Social criteria of justice in Islam." The 7th Conference on the Iranian Islamic Model of Progress. [In Persian] مرادی، بهروز. (1397). «معیارهای اجتماعی عدالت در اسلام». هفتمین همایش الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
27. Mousavi, Mirnajaf.(2012). "sustainable form of the city and social justice( case study: miandoaab)." human geography research quarterly 44.80: 177-192. [In Persian] موسوی، میر نجف. (1391). «شکل پایدار شهر و عدالت اجتماعی (مطالعه‌ی موردی: شهر میاندوآب)». پژوهش-های جغرافیای انسان44.80. ، 177-192.
28. Mousavi, Mirnajaf, and Mahdi Modiri.(2015). "Prioritization of the Islamic-Iranian Justice Indices in Realization of Land Use Planning and Balanced Development in Iran." Journal of Geographical Data (SEPEHR) 24.95: 17-35. [In Persian] موسوی، میرنجف. مدیری، مهدی. (1394). «اولویتسنجی شاخصهای عدالت اسلامی- ایرانی در تحقق آمایش سرزمین و توسعه‌ی متعادل در ایران». سپهر 24.95.، 17-35.
29. Mousavi, Mirnajaf, and Fatemeh Sadat Kahaki.(2017). "Priority Assessment of Iranian Islamic Development Indicators in the Realization of Spatial Planning of Khorasan Razavi Province with the Justice Based Approach." geography and development 14.45: 93-120. [In Persian] موسوی، میرنجف. ساداتکهکی، فاطمه. (1395). «اولویتسنجی شاخصهای توسعه‌ی ایرانی اسلامی در تحقق آمایش سرزمین در استان خراسان رضوی (با رویکرد عدالت محوری) ». جغرافیا و توسعه93-120، 14.45..
30. Nagh-e mohit Consulting Engineers (2016), Tabriz master paln, Tabriz. مهندسین مشاور نقش محیط. (1395). طرح جامع شهر تبریز. تبریز.
31. Nazm Far, Hossein, Amirhossein Aslani, and Ata Ghafari Gilande.(2016). "Evaluation of the components of Iranian Islamic urban planning model." The third scientific research conference of new horizons in the sciences of geography and architectural planning and urban planning in Iran. tehran. [In Persian] نظمفر، حسین. غفاریگیلانده، عطا. اصلانی، امیرحسین. (1395). «ارزیابی مؤلفه‌های الگوی شهرسازی اسلامی- ایرانی». سومین کنفرانس علمی پژوهشی افقهای نوین در علوم جغرافیا و برنامهریزی معماری و شهرسازی ایران: تهران.
32. Pak, Mohammad Reza.(2008). "Paradigm of Islamic urban planning, endowment and preservation of the environment." The first conference of Islamic Utopia. Isfahan: University of Isfahan. [In Persian] پاک، محمدرضا. (1387). «پارادایم شهرسازی اسلامی، وقف و حفظ محیط زیست». نخستین همایش آرمان شهر اسلامی. دانشگاه اصفهان: اصفهان.
33. Poursaid, Ramin, and Masoumeh Zuhairi.(2012). "Rawls social justice." ettelaat hekmat va marefat 7.7: 60-63. [In Persian] پورسعید، رامین. زهیری، معصومه. (1391). «عدالت اجتماعی راولز». اطلاعات حکمت و معرفت 7.7.، 60-63.
34. Rahimi, Leila, and Mohammad Naghizade.(2016). "The manifestation of social justice in the structure of the Islamic city (neighborhood)." Hoviyyat Shahr 10.26: 13-20. [In Persian] رحیمی، لیلا. نقیزاده، محمد. (1395). «تجلی عدالت اجتماعی در ساختار شهر اسلامی (محله)». هویت شهر 10.2، 13-20.
35. Rezaei Moghaddam, Ali.(2010). Investigating the components of the Islamic city on Mashhad city development plans. mashhad: Master's thesis. [In Persian] رضاییمقدم، علی. (1389). بررسی مؤلفه‌های شهر اسلامی در طرح‌های توسعه شهر مشهد (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد- دانشکده ادبیات و علوم انسانی: مشهد.
36. Saeidi Rezvani, Hadi.(2014). "Passage on the just city in the theories of urban development and Islamic teachings." Stable city 1.1: 135-163. [In Persian] سعیدیرضوانی، هادی. (1393). «گذری بر شهر عادلانه در نظریههای شهرسازی و آموزه‌های اسلامی». شهر پایدار 1.1، 135-163.
37. Salman, Mohammad.(2011). The political thought of Ibn Rushd. Qom: Islamic Propagation Office. [In Persian] سلمان، محمد. (1390). اندیشه سیاسی ابن رشد. دفتر تبلیغات اسلامی: قم.
38. Sanaei Rad Abasali, and Zeinab Ahmadvand.(2007). "Some principles governing the relationship between urban planning and citizenship in the texts." Collection of articles of the first conference of Islamic Utopia. esfahan: Isfahan University Publications. 493. [In Persian] سناییراد، عباسعلی. احمدوند، زینب. (1387). «برخی از اصول حاکم بر مناسبات شهرسازی و شهروندی در متون اسلامی». مجموعه مقالات نخستین همایش آرمان شهر اسلامی. اصفهان.
39. Taranei, Mojtaba.(2004). Alphabetical dictionary of Mahdavit Mu'oudnameh. Qom: mashhor. [In Persian] ترانهای، مجتبی. (1383). موعودنامه (فرهنگ الفبایی مهدویت). نشر مشهور: قم.
40. Tavakolinia, Jamileh, and Mohammad SHali.(2012). "regional disparities in Iran." Amayesh 5.18: 1-15. [In Persian] توکلینیا، جملیه. شالی، محمد. (1391). «نابرابریهای منطقه‌ای در ایران». آمایش محیط 5.18، 1-15.
41. Vatan Parast, Mehdi, Sohail Akbari, and Mehdi Mohammadzadeh Moghadam.(2018). "Investigating the formation of residential neighborhoods based on Islamic urban planning components." The leading international architecture and urban planning congress in Islamic countries. mashhad. [In Persian] وطن‌پرست، مهدی. اکبری، سهیل. محمدزادهمقدم، مهدی. (1397). «بررسی شکلگیری محلههای مسکونی براساس مؤلفه‌های شهرسازی اسلامی». کنگره بینالمللی معماری و شهرسازی معاصر پیشرو در کشورهای اسلامی: مشهد.
42. Zarabi, Asghar, and Mirnajaf Mousavi.(2010). "Spatial analysis of population distribution and distribution of services in urban areas of Yazd." geographical researches 25.97: 27-46. [In Persian] ضرابی، اصغر. موسوی، میرنجف. (1389). «تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری یزد». تحقیقات جغرافیایی.25.97، 27-46.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Culture of Islamic Architecture and Urbanism Journal

Designed & Developed by : Yektaweb