Mendeley  

Zotero  

Vahdatpour S, Mehdizadeh Saradj F, Mohammad Moradi A. Analyzing the Functional and Physical Systems of the Islamic Historic Bazaars based on the Religious Concepts and Rules. CIAUJ 2023; 8 (1) :121-137
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-469-fa.html

از زمان ظهور دین مبین اسلام، بازارها یکی از ارکان اصلی شکل‌‌دهند‌‌ۀ شالوده‌‌ی شهرهای اسلامی و مرکز حیات اجتماعی آن بوده‌‌اند؛ لیکن امروزه، جایگاه برخی از این بازارها، در رویارویی با نیازهای نوین جوامع و به‌تبع آن، نظام‌‌های توسعۀ شهری نامشخص بوده و آن‌‌ها را به پهنه ناکارآمدی و فرسایش کشانده است. این در حالی است که میان احکام تجارت در اسلام و سازوکارهای اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، خدماتی، مدیریتی، ویژگی‌‌های شهری و فضاهای وابسته به آن در بازارهای اسلامی، روابط معناداری وجود دارد. در این رهگذر، اگرچه جایگاه محوری بازار در خاور نزدیک، موردتوجه پژوهشگران در حوزه‌‌های گوناگون بوده است، لیکن، تاکنون مفهوم بازار بر پایه جهان‌‌بینی اسلامی و تأثیر آن بر این قسم از فضاهای عمومی شهری، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. بر همین اساس، پژوهش حاضر در تلاش است آن را با بهره‌‌گیری از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی، مورد واکاوی قرار دهد. پژوهش‌‌ها نشان می‌‌دهند، بازارهای اسلامی اگرچه در امتداد سنت‌‌های کهن سرزمین‌‌های مفتوحه شکل‌گرفته‌اند، لیکن به‌مرورزمان آنچه نیازمندی‌‌های جامعه اسلامی بود به آن‌‌ها افزوده گردید و ماهیتی ویژه یافتند. تبلور این امر، در طیف وسیعی از نظام‌‌های عملکردی و کالبدی بازارها و تأثیر آن بر ساختار شهری قابل‌شناسایی است؛ به قسمی که در بازارهای اسلامی پایبندی به اصولی همچون الزام به فراگیری فقه در جهت کسب دانش و تخصص در پرداخت و تنظیم شیوه معاملات، رونق تولید و بهبود کیفیت کالا، تقویت معنویت، اخلاق‌‌مداری، ایجاد ارتباط سالم بین بازاریان و تأمین امنیت و ساماندهی فعالیت‌‌ها موجب اصالت معنایی و پایداری آن‌‌ها در ادوار گوناگون شده است و متناظر با هر یک از این احکام، نظام کالبدی ویژه‌‌ای در ساختار پدید آمده و تکامل‌یافته است. اصول یاد شده از توان تعامل با عناصر اصلی دستورالعمل‌‌های نوین مدیریت میراث جهانی (چهارچوب حقوقی، نهادی و منابع) برخوردار هستند و می‌‌توان از آن‌‌ها در روند «حفاظت کالبدی»، با توجه به رسالت وجودی و نقش هر کدام از اجزای بازارهای تاریخی اسلامی بهره گرفت و زمینه حفاظت پویا از این قسم از دارایی‌‌های میراثی شهرهای اسلامی و ترمیم فعالیت‌‌ها و فضاهای اصیل آن‌‌ها را فراهم نمود و مفاهیم و ارزش‌‌های غنی مستتر آن‌‌ها را به نسل کنونی و آینده انتقال داد. ¬