مدرسه به‌عنوان شاخص‌ترین فضای آموزشی در طی زمان در بخش‌ها یی ازجمله معماری دستخوش تحولات متعددی شده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌. یکی از مهم‌ترین تغییراتی که در معماری معاصر روی‌داده است، تضعیف جایگاه فضای باز و نیمه‌باز در طراحی این فضاها است‌‌‌‌‌‌‌‌‌. این پژوهش قصد دارد به بررسی نسبت و تناسب فضای باز و بسته در مدارس سنتی ایران بپردازد‌‌‌‌‌‌‌‌‌. در این مدارس، معماران از حیاط به‌ عنوان قلب ارتباطی مجموعه و عنصر مهم در ساماندهی فضایی استفاده می‌کردند‌‌‌‌‌‌‌‌‌. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت فضای باز (حیاط‌ها) و نیمه‌باز در ساماندهی فضاهای آموزشی، به‌ویژه مدارس، در نظر دارد تا با بررسی چهار نمونۀ الگوی رایج (پروتوتایپ در مکاتب خراسانی، اصفهانی، آذری و شیرازی) مدارس سنتی ایران، کمیت و کیفیت فضاهای باز و نیمه‌باز را در این مدارس مورد بررسی قرار دهد‌‌‌‌‌‌‌‌‌. راهبرد انجام این پژوهش مصداق پژوهی است و بررسی اسناد کالبدی بنا‌ها و تحلیل آن ها با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است‌‌‌‌‌‌‌‌‌. اطلاعات دراین پژوهش غالباً از طریق اسناد کتابخانه‌ای گردآوری‌شده‌اند. مطالعات، تحلیل و بررسی‌های انجام‌شده در این پژوهش، نشان می دهند که فضاهای باز و نیمه‌باز نقش بسیار مهمی در ارتقا کیفیت فضای مدارس سنتی داشته اند که مهمترین آن ها عبارت هستند از: ایجاد یک نظم و ساماندهی مرکزی به نحوی که فضای باز در قلب مجموعه قرار گرفته و سایر فضاها متناسب با کاربری های خود، در اطراف، جانمایی شده اند، پشتیبانی از فعالیت های متنوع آموزشی در قالب اجتماعات بزرگ، گروه های کوچک و انفرادی، بستر ایجاد تعامل با طبیعت در سه درجه کیفیت از طریق حیاط ها، ایوان ها، ایوانچه ها و بازشوها، کمک به ایجاد آسایش حرارتی و ایجاد ظرفیت بهره برداری در شرایط خاص‌‌‌‌‌‌‌‌‌. از نگاه کمّی نیز نسبت این فضاها به مساحت کل فضای آموزشی مدارس سنتی ایران، مقدار قابل‌توجهی است و در برخی موارد مساحت فضاهای باز و نیمه باز با فضاهای بسته برابری می کند‌‌‌‌‌‌‌‌‌.