سال 8، شماره 1 - ( دوفصلنامه 1402 )
جلد 8 شماره 1 صفحات 29-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khasm Afkan Nezam E, Tahbaz M. Recognition and Conceptualization of the Expression of Contentment Culture in Guilan Rural Society and Architecture (Case study: Mir Sayyar Shekili House). CIAUJ 2023; 8 (1) :1-29
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-409-fa.html
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-409-fa.html
خصم افکن نظام عرفان، طاهباز منصوره. بازشناسی و مفهوم‌یابی تجلی فرهنگ قناعت در جامعه و معماری روستایی گیلان (نمونه مورد پژوهش: خانه شکیلی میرسیار). فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 1402; 8 (1) :1-29
1- گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران‌جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ، erfannezam@yahoo.com
2- گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2- گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده: (1993 مشاهده)
در بینش قرآنی، «قناعت» فضیلت اخلاقی ارزشمندی است که موجب توانگری و خودبسندگی می‌گردد؛ ازاین‌رو، دستاورد مطالعاتی- مفهومی مقاله، تبیین چگونگی تجلی فرهنگ قناعت در الگوهای رفتاری و معماری گیلان می‌باشد. بر این مبنا، سؤالات تحقیق بدین‌صورت می‌باشد: مؤلفه‌های اساسی سبک زندگی قانعانه در استان گیلان از چه ویژگی‌هایی برخوردار است و تجلیات آن در عرصه‌های مختلف زندگی به چه صورت می‌باشد؟ و چگونه فرهنگ قناعت در معماری بومی گیلان متجلی می‌گردد؟ براساس مرور پیشینه‌ی مطالعات در حوزه‌ی قناعت‌پژوهی در معماری، در فرآیند پژوهش، تمرکز ما حرکت از کلیات به‌منظور رسیدن به جزئیات «فرهنگ قناعت در گیلان» می‌باشد؛ بدین معنی که ما از «فرهنگ و تجزیه آن به عناصر سازنده‌ی فرهنگ (مانند زبان، سبک-زندگی، موسیقی، شعر و غیره)» شروع به شناخت کردیم، در بخش دوم به «ابعاد فرهنگ قناعت» در معماری روستایی گیلان پرداختیم و در بخش پایانی، برای رسیدن به مصداق‌های اثرگذاری این فرهنگ در فضای ساخته شده‌ی معماری، به تحلیل خانه‌ی شکیلی میرسیار براساس «شاخص‌های قناعت در معماری» پرداخته شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد فرهنگ قناعت در ساحت معماری روستایی گیلان در بُعد اجتماعی به‌صورت «برابری اجتماعی بین زن و مرد (برگرفته از فرهنگ کار جمعی روستایی)» و در بُعد اقتصادی به‌صورت «کارگاه شناخت‌شناسی هَستی ساخت خانه از طریق مشارکت همه اعضاء خانواده» که جلوه‌گاه مشترکی از «بودن» و «حضور» نهاد خانواده در بطن معماری روستایی گیلان می‌باشد. در بُعد علمی- فنی در قالب «رازآموزی از طبیعت و ساختارهای آن» و در بُعد هنری به شکل «استفاده از نماد و نشانه‌های هویت قومی- مذهبی در کالبد بنا» متجلی می‌شود.
نوع مطالعه: مطالعه موردی |
موضوع مقاله:
فرهنگ و سبك زندگي
دریافت: 1401/6/26 | پذیرش: 1402/3/6 | انتشار الکترونیک: 1402/6/30
دریافت: 1401/6/26 | پذیرش: 1402/3/6 | انتشار الکترونیک: 1402/6/30
فهرست منابع
1. قرآن‌کریم. 1399. ترجمه مهدی الهه قمشه‌ای. تهران: انتشارات هلیا.
2. نهج‌البلاغه. 1385. ترجمه محمد دشتی. چاپ دوم. تهران: انتشارات پیام عدالت.
3. آزاد ارمکی، تقی و ترکارانی، مجتبی و حق‌ندری، ایرج. 1392. تحلیل کیفی نگرش توسعه‌ای در ادبیات عامیانه: با تأکید بر ضرب‌المثل‌های لری. دوفصلنامه علمی جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی 1(1): 9- 34.
4. آهنی، فاطمه. 1388. جایگاه طبیعت در معماری روستایی گیلان. نشریه فن و هنر- سازمان نظام مهندسی ساختمان گیلان 13(61): 17- 21.
5. اباذرى، يوسف و چاوشیان، حسن. 1381. از «طبقه اجتماعى» تا «سبك زندگى»؛ رويكردى نوين در تحليل جامعه‌شناختى هويت اجتماعى. نامه علوم اجتماعى 20(445): 3- 27.
6. ابراهیمی، زهرا. 1398. گفتار و کردار امام‌علی(ع) در مفاهیم عرفانی(تا سده‌ی پنجم). تهران: نشر هرمس.
7. ابراهیمی، ابراهیم و ترابی، زینب. 1394. بررسی تطبیقی فرهنگ قناعت در قرآن‌کریم و بوستان و گلستان سعدی. فصلنامه علمی پژوهش‌های ادبی- قرآنی، 3(3): 23- 47.
8. ابن بابویه(شیخ صدوق)، محمدبن علی. 1377. معانی الأخبار. ترجمه: عبدالعلي محمدي شاهرودي. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
9. ابن مسکویه، احمدبن‌محمد. 1394. تهذیب الأخلاق. ترجمه: صلاح‌الدین سلجوقی. تهران: انتشارات موسسه انتشارات عرفان.
10. احمدی، زهرا. 1395. فرهنگ قناعت و صرفه‌جویی در معماری بومی ایران با تأکید بر سازه‌های آبی. همایش سراسری علمی- پژوهشی سبک زندگی، تایباد، https://civilica.com/doc/582946.
11. احمدیان، رضا و محمدی، حمید و موسوی، سیروس. 1387. ویژگی‌های شکلی بافت‌های روستایی ایران. نشریه آبادی (59): 16- 23.
12. اسلامی، سید غلامرضا. 1392. درس‌گفتار مبانی نظری معماری: عینکمان را خودمان بسازیم. تهران: علم معمار رویال و فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
13. ارغوانی طرقدری، مجتبی. 1399. طراحی مسکن اجتماعی با توجه به اصل قناعت و صرفه‌جویی معماری اسلامی(نمونه‌موردی: محله آبکوه مشهد). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دکتر هادی سروری. دانشکده هنر و معماری اسلامی. دانشگاه بین‌المللی امام‌رضا(ع).
14. اکرمی، غلامرضا. 1389. رازهای معماری روستایی. فصلنامه علمی مسکن و محیط روستا 29(131): 27- 50.
15. امیرشکاری، شقایق. 1396. ارائه الگویی برای کاهش هزینه ساخت مسکن بر مبنای اصل پرهیز از بیهودگی با بازنگری در طراحی معماری- طراحی مجتمع مسکونی 100 واحدی در شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دکتر محمود گلابچی. موسسه آموزش عالی معماری و هنر پارس تهران.
16. بروجردی، محمدحسین. 1386. منابع فقه شیعه: ترجمه جامع احادیث‌الشیعه- جلد 22. تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
17. برومبرژه(برونبرژه)، کریستیان. 1370. مسکن و معماری در جامعه روستایی گیلان(مطالعات مردم‌شناسی). ترجمه: علاءالدین گوشه‌گیر، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، گروه علوم اجتماعی، استانداری گیلان.
18. بهجت تبریزی(ملخص به شهریار)، محمدحسین. (1394)، دیوان اشعار، تهران: انتشارات نگاه.
19. پرچمی، محب‌الله. 1371. شعر و ادب گیلان. نشریه رشد آموزش زبان و ادب فارسی (29): 58- 67.
20. پور عیسی چافجیری، حمید و قاسمی روشن، ابراهیم. 1399. درآمدی بر سازه‌های روستائی و معیشت در نواحی ساحلی گیلان. فصلنامه مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی 1(3): 73- 98.
21. جلیلیان، شهربانو و طاهباز، منصوره. 1381. صرفه‌جویی مصرف انرژی در مسکن روستایی. دومین همایش بهینه‌سازی مصرف سوخت در ساختمان. تهران.
22. حاجی ابراهیم زرگر، اکبر. 1385. درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
23. حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد. 1396. دیوان حافظ(حافظ قزوینی - غنی/ با مجموعه تعلیقات و حواشی علامه محمد قزوینی). چاپ هشتم. تصحیح: محمد قزوینی و قاسم غنی. تهران: انتشارات اساطیر.
24. حر عاملی، محمدبن‌حسن. 1258 ه.ق. وسایل‌الشیعه- جلد 15. بیروت: دار احیاء التراث‌العربی.
25. حیدری، علی‌اکبر و قاسمیان، عیسی. 1398. تحلیل نمودپذیری مفهوم قناعت در الگوی خانه‌های سنتی ایرانی(نمونه‌موردی: خانه مرتاض در یزد). فصلنامه علمی پژوهش‌های معماری اسلامی 7(23): 87- 106.
26. خاکپور، مژگان. 1391. تأثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی بر شکل‌گیری مسکن بومی روستایی گیلان(با تأکید بر نقش زنان). رساله دکتری. دکتر مجتبی انصاری، دکتر محمود طاووسی، دکتر علی شیخ‌مهدی. دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس.
27. خاکپور، مژگان. 1386. دانشنامه‌ی فرهنگ و تمدن گیلان: معماری خانه‌های گیلان(شماره 9). چاپ سوم. رشت: انتشارات فرهنگ ایلیا.
28. خاکپور، مژگان. 1385. ساخت خانه شیکیلی در گیلان. فصلنامه علمی هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی (25): 45- 54.
29. خاکپور، مژگان و عسلی، مرضیه. 1398. کیفیت جنسیتی فضا در خانه‌های روستایی گیلان. دوفصلنامه علمی هنرهای حوزه کاسپین 1(1): 171- 186.
30. خاکپور، مژگان و عشقی صنعتی، حسام. 1393. بررسی اثرگذاری عوامل اجتماعی و فرهنگی بر بافت کالبدی روستاهای گیلان. فصلنامه علمی مسکن و محیط روستا (148): 3- 20.
31. خسرونیا، مرتضی. 1388. ارزیابی رویکردهای مختلف پیرامون شکل‌گیری مسکن روستایی. فصلنامه علمی مسکن و محیط روستا 28(127): 32- 43.
32. دهقانی، محمد. 1397. ساخت مقیاس قناعت براساس منابع دینی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دکتر محمدرضا حسن‌زاده توکلی، دکتر حمزه عبدی. دانشگاه قرآن و حدیث قم.
33. دهون، آرمان. 1391. شناسایی ویژگی‌های معماری سنتی حوزه جلگه شرقی گیلان و طراحی یک نمونه موردی مسکونی در رودبنه. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. استاد راهنما: دکتر جمال‌الدین مهدی‌نژاد، استاد مشاور: دکتر اسماعیل ضرغامی و دکتر مژگان خاکپور، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی.
34. دیلمی، حسن بن محمد. 1349. إرشاد القلوب. ترجمه: هدایت اله مسترحمی. تهران: انتشارات مصطفوی.
35. رازجو، مهرداد و متین، مهرداد و امامقلی، عقیل. 1398. تحلیل شکل‌گیری تعاملات اجتماعی در مسکن روستایی اقلیم معتدل و مرطوب با استفاده از روش چیدمان فضا در مسکن جلگه‌ای گیلان. فصلنامه علمی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی 11(2): 371- 396.
36. رضایی، پرویز. 1385. بحران آب در استان گیلان و راهکارهای مقابله با آن. فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی 1(3): 67- 75.
37. رضائی آشتیانی، سیما و مهدی نژاد، جمال‌الدین. 1399. تجلی قناعت در انرژی دوستی معماری سنتی ایران. سومین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعه شهری در ایران. تهران.
38. روحی طواف، محمدمهدی. 1394. طراحی الگوی خانه براساس روش‌های تربیتی دینی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دکتر سمیه امیدواری. دانشکده علوم مهندسی. دانشگاه علم و هنر یزد.
39. روشن، بلقیس و یوسفی‌راد، فاطمه و شعبانیان، فاطمه. 1392. مبنای طرح‌واره‌ای استعاره‌های موجود در ضرب‌المثل‌های شرق گیلان. دوفصنامه علمی زبان شناخت 4(8): 75- 94.
40. زمانی، پگاه. 1378. مقدمه‌ای بر حضور طبیعت در معماری. در کتاب: مجموعه مقالات دومین کنگره معماری و شهرسازی- جلد نخست، کرمان: انتشارات سازمان میراث فرهنگی.
41. سرتیپی‌پور، محسن. 1390. پدیدارشناسی مسکن روستایی. فصلنامه علمی مسکن و محیط روستا 30(133): 3- 14.
42. سرتیپی‌پور، محسن. 1388. آسیب‌شناسی معماری روستایی- به سوی سکونتگاه مطلب. تهران: انتشارات شهیدی.
43. سریانی، نسرین. 1381. قناعت و معماری(نظری بر آثار و اصول قناعت درمعماری خانه). پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دکتر محمود رازجویان. دانشکده معماری و شهرسازی. دانشگاه یزد.
44. سعدی، مصلح‌ابن عبداله. (1391)، کلیات سعدی، تصحیح: محمدعلی فروغی، تهران: انتشارات بانک ملی.
45. سعدی، شیخ مصلح‌الدین. (1384)، بوستان. چاپ هشتم. تصحیح: غلامحسین یوسفی. تهران: انتشارات خوارزمی.
46. سعدوندی، مهدی. 1388. معماری قانعانه. رساله دکتری. دکتر هادی ندیمی، دکتر محمود رازجویان. دانشکده معماری و شهرسازی. دانشگاه شهید بهشتی.
47. شفیعیان، محمدجواد. 1394. جایگاه قناعت در سبک زندگی اسلامی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، استاد راهنما: دکتر رضا شکرانی، دانشگاه قرآن و حدیث.
48. شکوهی راد، سید همایون. 1384. معماری بومی گیلان، نمونه‌ای از معماری ارگانیک. فصلنامه علمی مسکن و محیط روستا (112): 18- 27.
49. صادق‌پی، ناهید. 1388. دیدگاه مسرفانه در طراحی خانه. فصلنامه علمی مسکن و محیط روستا 28(126): 36- 47.
50. طالقانی، محمود. 1390. خانه مرادی، میراث معماری روستایی گیلان(6)؛ جلگه مرکز. تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری فرهنگستان هنر(متن).
51. طاهباز، منصوره و جلیلیان، شهربانو. 1390. شاخصه‌های همسازی با اقلیم در مسکن روستایی استان گیلان. فصلنامه علمی مسکن و محیط روستا (135): 23- 42.
52. طباطبایی، سید محمدحسین. 1384. تفسیر المیزان- جلد 14. ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
53. طوسی، محمدبن حسن. 1378. اخلاق ناصری. تهران: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
54. کاشانی، عزالدین محمود بن علی. 1393. مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. چاپ چهاردهم. ویراستار: جلال‌الدین همائی. تهران: شرکت نشر هما.
55. عسکری خانقاه، اصغر و ساعی ارسی، ایرج و اسماعیل‌پور، حسین. 1399. جایگاه فرهنگ در توسعه اقتصادی منطقه گیلان با تأکید عوامل اجتماعی. فصلنامه علمی برنامه‌ریزی رفاه توسعه اجتماعی 11(42): 127- 155.
56. غزالی، محمدبن محمد. 1393. احیاء علوم‌الدین: ربع مهلکات(جلد 3). چاپ هشتم. ترجمه: مویدالدین‌محمد خوارزمی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
57. فاضلى، نعمت الله. 1383. سبك زندگى. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
58. فرهادی، مرتضی. 1388. انسان‌شناسی یاریگری. تهران: نشر ثالث.
59. قبادیان، وحید. 1385. بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران. چاپ چهارم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
60. قمی، شیخ عباس. 1398. المقامات العلیه فی موجبات السعاده العبدیه. تحقیق و تنظیم: مسعود انصاری. قم: انتشارات کتابستان معرفت.
61. کلینی، محمدبن یعقوب. 1383. الکافی- جلد 2. قم: دارالحدیث.
62. لنگ، جان. 1381. آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. چاپ ششم. ترجمه: علیرضا عینی‌فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
63. مجلسی، محمدباقر. 1386. مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول. ترجمه: سیدهاشم رسولی محلاتی. تهران: دار الکتب اسلامی.
64. مکارم شیرازی، ناصر. 1374. تفسیر نمونه- جلد 11. چاپ چهاردهم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
65. ملک اصلانیان، امانوئل. 1387. «رنگ، حالت و فضا» در موسیقی و معماری. در کتاب: معماری و موسیقی، چاپ سوم، تهران: نشر فضا.
66. موذن، سجاد. 1399. قناعت؛ قدر مداخله در بناهای تاریخی معماری اسلامی ایران. کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری، توسعه و بازآفرینی زیرساخت‌های شهری در ایران. تهران.
67. موسوی بازرگان، سیدجلال. 1386. مؤلفه‌های کارآفرینی. تهران: سازمان انتشارات جهاددانشگاهی.
68. مولوی، جلال‌الدین محمد بن محمد. 1388. مثنوی معنوی: براساس نسخه‌ی رینولدالین نیکلسون. چاپ چهارم. تهران: انتشارات کاروان.
69. مهوش، محمد. 1397. شاخص‌سازی مفاهیم اخلاقی در معماری؛ مطالعه‌ی موردی: قناعت. رساله دکتری. دکتر مهدی سعدوندی، دکتر مهدی حجت. دانشگاه هنر اصفهان.
70. مهوش، محمد و سعدوندی، مهدی. 1398. معرف‌های قناعت در معماری(در تضاد معنایی قناعت با طمع و حرص). دوفصلنامه علمی اندیشه معماری 3(5): 17- 32.
71. مهوش، محمد و سعدوندی، مهدی. 1397. شاخص‌سازی قناعت در معماری. فصلنامه علمی پژوهش‌های معماری اسلامی 6(20): 137- 154.
72. نامی، غلامحسین. 1387. چگونگی‌های روند آفرینش یک اثر هنری، در کتاب: معماری و موسیقی، چاپ سوم، تهران: نشر فضا.
73. نراقی، مهدی. 1394. جامع السعادات. ترجمه: کریم فیضی، قم: انتشارات قائم آل علی.
74. نراقی، احمد بن محمد مهدی. 1387. معراج السعاده. چاپ ششم. قم: انتشارات هجرت.
75. نصر، سید حسین. 1389. هنر و معنویت اسلامی، ترجمه: رحیم قاسمیان، تهران: انتشارات حکمت.
76. نظری مقدم، جواد. 1401. بازتاب فرهنگ کار ادبیات عامه گیلان؛ با نگاهی بر ضرب‌المثل‌های گیلکی. مجله علمی مطالعات ایرانی 21(41): 717- 756.
77. نوروزی طلب، علیرضا. 1378. راز و رمز بینش دینی هنر. فصلنامه هنر (40): 117- 127.
78. هاشمی، عزیزه. 1389. میراث روستایی گیلان. دوفصلنامه جستارهای شهرسازی (31): 117- 118.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
