واکاوی روابط هندسی پلان مقرنس‌های آجری دارای تخت در مساجد تاریخی مناطق مرکزی ایران به منظور بازیابی بخش‌های مفقود مقرنس مسجد جامع ساوه - فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی
دوره 9، شماره 2 - ( دوفصلنامه 1403 )                   جلد 9 شماره 2 صفحات 282-253 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rezaei E, Nasekhian S, Valibeig N. Investigating Geometrical Associations in the Plans of Brick Muqarnas Having Horizontal Flat Elements in the Historic Mosques of Central Iran: Retrieving the Missing Muqarnas Components in the Jameh Mosque of Saveh. CIAUJ 2024; 9 (2) :253-282
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-565-fa.html
رضایی الهام، ناسخیان شهریار، ولی بیگ نیما. واکاوی روابط هندسی پلان مقرنس‌های آجری دارای تخت در مساجد تاریخی مناطق مرکزی ایران به منظور بازیابی بخش‌های مفقود مقرنس مسجد جامع ساوه. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 1403; 9 (2) :253-282

URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-565-fa.html

واکاوی روابط هندسی پلان مقرنس‌های آجری دارای تخت در مساجد تاریخی مناطق مرکزی ایران به منظور بازیابی بخش‌های مفقود مقرنس مسجد جامع ساوه
الهام رضایی1 ، شهریار ناسخیان*2 ، نیما ولی بیگ1
1- گروه مرمت بنا و بافت‌های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
2- گروه مرمت بنا و بافت‌های تاریخی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران ، s.nasekhian@aui.ac.iri.ac.ir
چکیده:   (628 مشاهده)
مقرنس ایوان جنوبی مسجد جامع ساوه، در اوایل دهۀ 70 شمسی، با 8 قطار بازسازی شد. چند قطار باقی‌مانده از این مقرنس در تصاویر تاریخی، حاکی از آن است که قطارهای بازسازی شده، با ارتفاعی متفاوت از گذشته اجرا شده‌اند. با توجه به این‌که هیچ سند تاریخی از چگونگی فرم اولیۀ این مقرنس وجود ندارد و با درنظر گرفتنِ این‌که تاکنون پژوهشی به این مقرنس نپرداخته است، شناسایی تعداد قطار و فرم اولیۀ آن ضرورت دارد. پژوهش‌هایی که تاکنون به بازیابی بخش های مفقود مقرنس پرداخته‌اند، تنها، مقرنس‌های منتسب به دورۀ سلجوقی، ایلخانی را که فاقد عنصر تخت هستند، مورد بررسی قرار داده‌اند. هدف اصلی این پژوهش، آن است که به فرم اولیۀ پلان مقرنس نیم‏کار ایوان جنوبی مسجد جامع ساوه نزدیک شود و تأثیر هم‏نشینی عناصر پلان در مقرنس‌های نمونه را بر بازیابی بخش‌های مفقود مقرنس نیم‏کار ایوان جنوبی مسجد جامع ساوه ارزیابی کند. داده‌اندوزی در بخشی از پژوهش با مطالعات کتابخانه‌ای و برداشت پلان‌ها به صورت میدانی از طریق فتوگرامتری برد کوتاه انجام می‌شود. روش تحلیل در پژوهش پیش رو، کمّی است و تحلیل داده با بهره‌گیری از هندسۀ عملیِ نظری و هندسۀ مسطحه صورت می‌گیرد. با توجه به ارتفاع دو قطار باقی مانده و نوع قوس نیم کار، مقرنس مذکور، 5 قطاره تشخیص داده شد. گونه‌شناسی عناصر پرکننده‌ پلان مقرنس‌های نمونه در قطار ماقبل آخر، هم نشینی‌های پرتکرار عناصر پلان‌ها و حدودی که مقرنس‌کاران برای اضلاع منحنی عناصر به کار می‌برند، به حصول چهار پلان برای این مقرنس منتهی شد. این تشخیص براساس مقرنس‌های نمونه صورت گرفت که در نهایت، روشی را برای بررسی‌های وسیع‌تر پیشنهاد می‌کند.
واژه‌های کلیدی: مقرنس آجری دارای تخت، بازیابی بخش مفقود، روابط هندسی، پلان مقرنس، مسجد جامع ساوه
متن کامل [PDF 5801 kb]   (41 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مطالعات تطبیقی معماری و شهرسازی در حوزه فرهنگی ایران
دریافت: 1403/3/10 | پذیرش: 1403/7/9 | انتشار الکترونیک: 1403/10/8
فهرست منابع
1. Afshar, L., & Javadi, S. (2023). Saveh Jame Mosque, Based on Historical Narratives and Evidence. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 19(117): 47-58. [In Persian]
2. Agribas, A., & Yildiz, G. (2021). Origin of Irregular Star Polygons in Ground Projection Plans of Muqarnas. Nexus Netw J 23, 507-548. [DOI:10.1007/s00004-020-00516-x]
3. Agirbas, A., Yildiz, G., & Sahin, M. (2022). Interrelation between grid systems and star polygons of muqarnas ground projection plans. Heritage Science, 10(1), 12. [DOI:10.1186/s40494-022-00647-z]
4. Ainechi, S., & Valibeig, N. (2020). The Typology of Karbandis Based on the Geometry of the Teachings of Traditional Master Builders from the Point of View of Theoretical and Practical Geometry. Athar, 41(4): 394-414. [In Persian]
5. Dold‐Samplonius, Y. (1992). Practical Arabic Mathematics: Measuring the Muqarnas by al‐K¯ ash¯ i. Centaurus, 35(3): 193-242. [DOI:10.1111/j.1600-0498.1992.tb00699.x]
6. Dold-Samplonius, Y., & Harmsen, S. L. (2005). The muqarnas plate found at Takht-i Sulayman: a new interpretation. Muqarnas, 1(22): 85-94. [DOI:10.1163/22118993_02201005]
7. Dold-Samplonius, Y., & Harmsen, S. L. (2015). Muqarnas: Construction and reconstruction. Architecture and Mathematics from Antiquity to the Future: Volume I: Antiquity to the 1500s: 709-719. [DOI:10.1007/978-3-319-00137-1_47]
8. Farahani, A. (2000). Jame Mosque of Saveh. Tehran: Cultural Heritage Organnization. [In Persian]
9. Gámiz-Gordo, A., Ferrer-Pérez-Blanco, I., & Reinoso-Gordo, J. F. (2023). A Deformed Muqarnas Dome at the Sala de los Reyes in the Alhambra: Graphic Analysis of Architectural Heritage. Heritage, 6(12): 7400-7426. [DOI:10.3390/heritage6120388]
10. Gámiz Gordo, A., & Perez-Blanco, I. F. (2019). A grammar of muqarnas: drawings of the Alhambra by Jones and Goury (1834-1845). VLC Arquitectura-Research Journal, 6(2): 57-87. [DOI:10.4995/vlc.2019.10947]
11. Gámiz-Gordo, A., Ferrer-Pérez-Blanco, I., & Reinoso-Gordo, J. F. (2020). The Pavilions at the Alhambra's Court of the Lions: graphic analysis of muqarnas. Sustainability, 12(16), 6556. [DOI:10.3390/su12166556]
12. Ghazarian, A., & Ousterhout, R. (2001). A muqarnas drawing from thirteenth-century Armenia and the use of architectural drawings during the Middle Ages. Muqarnas, 18: 141-154. [DOI:10.1163/22118993_01801007]
13. Güzelci, O. Z., Alaçam, S., Şen Bayram, A. K., & Lacroix, I. (2021). Measuring the Entropy of Sinan's Muqarnas Patterns. Nexus Network Journal, 23(1): 85-105. [DOI:10.1007/s00004-020-00521-0]
14. Harmsen, S. (2006). Algorithmic computer reconstructions of stalactite vaults-muqarnas-in Islamic architecture (Doctoral dissertation). Heidelberg: Ruprecht-Karls-Universität.
15. Hafeznia, Mohammadreza. (2003). Political Geography of Iran. Tehran: Samt Publication. [In Persian]
16. Karbasi, A., & Mofid, S. (2020). Three-dimensional Construction of Muqarnas based on Hossein Lorzadeh's Views. Journal of Architecture and Urban Planning, 12(25): 5-24. [In Persian]
17. Kashani Ghiasaldin. (2008). Translated by Jazbi. Tagh ang Azaj. Tehran: Soroosh. [In Persian]
18. Lorzadeh, Hossein. (1980). Revitalization of forgoten arts. The second volume. Tehran: Personsl. [In Persian]
19. Luhman T, Robson S, Kyle Stephen & Ian Harley. (2011). Close range photogrammetry, principles, techniques and applications. Whittles Publishing.
20. Moazen, S. (2017). Study of Historical and Constructional evolution of Save Jame Mosque. Maremar & Memari e Iran, 7(13): 35-48. [In Persian]
21. Najib Oghlu, Golru (2000), Geometry and decoration in Islamic Architecture, (Topkapi petition), Translation by Bide Hendi, Mehrdad, Tehran: Rozaneh. [In Persian]
22. Nejad Ebrahimi, A., & Tooranpoor, M. (2021). Investigating Geometry used in Khargerd Ghiasiyyah School with Emphasis on Practical Geometry of Abolafa Bozjani. Journal of Architecture and Urban Planning, 13(31): 101-116. [In Persian]
23. Peterson, A. (1996). Dictionary of Islamic Architecture. New York: Routledge.
24. Piran, H. (2018). Practical training of Muqarnas. Tehran: Sokhanvaran. [In Persian]
25. Raeisi, M., Bemanian, M., & Tehrani, F. (2013). Rethinking the Concept of Karbandi Based on theoretical geometry, practical geometry and building function. Maremat & Me'mari-e Iran, 3(5): 33-54. [In Persian]
26. Reinoso-Gordo, J. F., Gámiz-Gordo, A., & Barrero-Ortega, P. (2021). Digital graphic documentation and architectural heritage: deformations in a 16th-century ceiling of the Pinelo Palace in Seville (Spain). ISPRS International Journal of Geo-Information, 10(2), 85. [DOI:10.3390/ijgi10020085]
27. Reiszade, M and H. Mofid. )2014(. Revitalization of forgoten arts: Ancient Architecture principles. Tehran: Mola. [In Persian]
28. Sharbaf, A. (2006). Gereh and Karbandi. Tehran: Cultural heritage Organization. [In Persian]
29. Nikeghbal, R. (2020). The Muqarnas of the Malik-Zuzan Building: Geometric Analysis and Reconstruction. Tehran: Shahid Beheshti University. [In Persian]
30. Nikpour koshkrodi. (2009). Review of Vaulting of Building of Western Balcony of Jamae Mosque of Saveh and Presenting the Design and its Renovation. Tehran: University of Art. [In Persian]
31. Taheri, J. (2009). Mathematical knowledge of Architecture in the works of Kashani. Nexus Network Journal: Architecture, Mathematics and Astronomy, 11(1): 77-88. [DOI:10.1007/s00004-007-0089-z]
32. Yaghan, M. J. (2002).Decoding the two-dimensional pattern found at Takht-I Sulayman into three-dimensional muqarnas forms. Athar, 23(33&34): 33-53. [In Persian]
33. Yaghan, M. A. J. (2003). Gadrooned-Dome's Muqarnas-Corbel: Analysis and decoding historical drawings. Architectural Science Review, 46(1): 69-88. [DOI:10.1080/00038628.2003.9696966]
34. Yaghan, M. A. (2005). Self-supporting "genuine" Muqarnas units. Architectural Science Review, 48(3): 245-255. [DOI:10.3763/asre.2005.4831]
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Culture of Islamic Architecture and Urbanism Journal

Designed & Developed by : Yektaweb