بررسی ریخت شناسی ستون‌های بناهای شهر شیراز در چهار سده اخیر - فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی
دوره 6، شماره 2 - ( دوفصلنامه 1400 )                   جلد 6 شماره 2 صفحات 79-51 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Fattahi K, Safshekan Ghalati M. Morphological Study of Shiraz Buildings’ Columns in Last Four Centuries. CIAUJ 2021; 6 (2) :51-79
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-286-fa.html
فتاحی کاوه، صف شکن قلاتی محسن. بررسی ریخت شناسی ستون‌های بناهای شهر شیراز در چهار سده اخیر. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 1400; 6 (2) :51-79

URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-286-fa.html

بررسی ریخت شناسی ستون‌های بناهای شهر شیراز در چهار سده اخیر
کاوه فتاحی* 1، محسن صف شکن قلاتی2
1- دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز، شیراز، ایران ، ka_fattahi@shirazu.ac.ir
2- دانشکده معماری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران
چکیده:   (1867 مشاهده)
ستون‌ها و نوع معماریشان همواره اهمیت زیادی در تاریخ معماری داشته‌‌اند. تاریخ معماری ایران نیز همواره شاهد ظهور گونه‌‌های مختلف ستون در تمامی اعصار خود بوده است. پس از گذشت دورۀ باستان، این عنصر برخلاف خلف‌‌های غربی-اش، مورد غفلت قرار گرفته و درکمتر مرجعی گونه‌‌گونی و ریخت‌شناسی آن‌ها به‌‌طور مجزا مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش، تلاش می‌‌کند تا با استعانت از برداشت و بررسی دقیق ١٠٠ ستون در بناهای شیراز در چهار سدۀ اخیر، علاوه بر معرفی اجزاء ساختاری ستون‌های شیراز بر اساس ریخت‌شناسی صورت گرفته، سیر تطور ستون در این شهر را از اواخر صفویه تا اوایل پهلوی نیز نشان دهد. روش تحقیق در مقالۀ حاضر، پژوهش موردی با راهبردهای ترکیبی است. ابتدا با مراجعه به منابع تاریخی به روش توصیفی-تحلیلی و طی روش‌‌های میدانی با روش نمونه‌‌گیری احتمالی مطبق نامتناسب، نمونه‌‌هایی از جامعه آماری برداشت شده و برای حصول نتیجه، مورد تحلیل قرار گرفته‌‌اند. این پژوهش، با رجوع به ستون‌‌های بناهای شیراز و معرفی تنوع شگرف معماری ستون در بناهای این شهر، ابتدا یک دسته‌بندی 7 تایی از اجزاء ستون ارائه می‌‌دهد و سپس فراوانی آماری هر کدام از اجزاء و گونه‌‌بندی آن‌ها را مشخص می‌‌کند و نشان می‌دهد که ساختار ارائه شده، می‌تواند مرجعی برای شناسایی ریخت‌‌شناسی ستون در معماری باشد. استفاده از این دسته‌بندی در مطالعات نگارندگان، نشان می‌دهد که چگونه ستون‌های دوران زندیه شیراز به‌‌واسطۀ نوع اجزاء تشکیل‌‌دهنده و خصوصیات شکلی و تزیینی آن‌ها -از کفشک تا بالشتک- از ستون‌های قاجاری و پهلوی متمایز می‌شوند.
واژه‌های کلیدی: معماری ایرانی، ستون، ریخت‌شناسی، اجزاء ستون، بناهای شیراز
متن کامل [PDF 3742 kb]   (1345 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مطالعات تطبیقی معماری و شهرسازی در حوزه فرهنگی ایران
دریافت: 1400/6/6 | پذیرش: 1400/9/30 | انتشار الکترونیک: 1400/11/10
فهرست منابع
1. اسدی، شهريار، ساسان سامانيان و ساره بهمنی. 1391. جلوه‌های بصری سه بنا از مکتب شيراز. شيراز: انتشارات دانشگاه شيراز.
2. افسر,،كرامت‌اله. 1353. تاريخ بافت قديم شيراز. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
3. اقبال آشتيانی، عباس و حسن پيرنيا. 1370. تاريخ ايران از آغاز تا انقراض قاجاريه. تهران: انتشارات خيام.
4. الیاده، میرچا. 1385. رساله در تاریخ ادیان. ترجمة جلال ستاری. تهران:سروش.
5. الیاده، میرچا . 1388. شمنیسم، فنون کهن خلسه. ترجمة محمد کاظم مهاجری. قم: ادیان.
6. بردن، ارنست. 1387. دانشنامه ديداری معماري. چاپ دوم. ترجمه محمد احمدي‌نژاد. اصفهان: انتشارات خاك.
7. برنارد، پل. 1377. ستونهای یونانی - باختری (بلخی): آی خانوم (افغانستان). ترجمه اصغر کریمی. مجله اثر. 29 و 30: 4-17.
8. بهار، مهرداد. 1386. از اسطوره تا تاریخ. تهران: نشر چشمه.
9. پرادا، ادیت. 1357. هنر ایران باستان. چاپ اول. ترجمه یوسف مجیدزاده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
10. پوپ، آرتور. 1365. معماری ايران : پيروزی شکل و رنگ. ترجمه کرامت‌اله افسر. تهران: انتشارات فرهنگسرا يساولی.
11. پيرنيا، محمد کريم. 1383. سبک شناسی معماری ايرانی. تدوين توسط غلامحسین معماریان. تهران: نشر معمار.
12. جنسن، هورست ولدمار. دورا جین جنسن. 1379تاریخ هنر. ترجمه پرویز مرزبان. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
13. حسینی فسایی، میرزا حسن. 1382. فارسنامه ناصری. چاپ سوم. تدوين توسط منصور رستگار فسایی. جلد اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
14. خورموجی، محمد جعفر بن محمد علی. 1380. نزهت الاخبار: تاريخ و جغرافيای فارس. تدوين توسط سید علی آل داوود. تهران: انتشارات کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
15. خیری، سیروس. 1385. معماری و تزئینات ستاوندهای چوبی دوره‌ صفویه در آذربایجان. جلد 1. تبریز: مهد آزادی.
16. خیری، سیروس. 1386. معماری و تزئینات ستاوندهای چوبی دوره‌ صفویه در آذربایجان. جلد 2. تبریز: مهد آزادی.
17. درودیان، مریم. 1387. بازخوانی معماری در نگارگری مکتب شيراز سده‌‌های هفتم، هشتم و نهم هجری قمری. تدوين توسط منیژه کنگرانی. چکیده مقالات گردهمايی مکتب شيراز. تهران: نشر آثار هنری- فرهنگستان هنر. 37-46.
18. دوبوکور، مونیک. 1387. رمزهای زنده جان. ترجمه جلال ستاری. تهران: مرکز.
19. راستی، مهران. محمد خزایی. 1390. نقوش پایه‌‌ستون‌‌های تخت جمشید. تهران: نشریه کتاب ماه هنر. 151: 68-75
20. رضایی نیا، عباس. 1386. نقش و کاربرد ستون در معماری اشکانی. دومین همایش باستان‌‌شناسان جوان ایران. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور. 327-354.
21. زمانی، عباس. 1350. شیار تزیینی در آثار تاریخی اسلامی ایران. مجله هنر و مردم. 10: 2-22.
22. سمیعی، سیروس. 1375. ستون‌ها و سرستون‌های بناهای تهران. تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
23. فرصت‌الدوله شیرازی، میرزا محمد. 1275. آثار عجم (شیراز نامه). بمبئی: انتشارات نادری.
24. فیروزمندی شیره جینی، بهمن. ستار خالدیان، و محسن حیدری. 1387. نگرشی به جایگاه ستون در معماری هخامنشی. تهران: مجله باستان پژوهی (17): 28-42.
25. فیزابی، بهمن. 1391. جلوه‌‌های هنری مکتب شیراز (سده‌های هفتم تا انتهای نهم هجری قمری). شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
26. کوپر، جى. سى. 1380. فرهنگ مصور نمادهای سنتی. ترجمه ملیحه کرباسیان. تهران: نشر فرشاد.
27. گاردنر، هلن. 1365. هنر در گذر زمان. ترجمه محمد تقی فرامرزی.. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
28. گامبریچ، ارنست هانس. 1379. تاریخ هنر. ترجمه علی رامین. تهران: نشر نی.
29. گدار، آندره. 1377. هنر ایران. ترجمه بهروز حبیبی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
30. گیرشمن، رومان، 1345. هنر ایران در دوران پارت و ساسانی، بهرام فره‌‌وشی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
31. لطفی‌‌زاده، مهین. 1379. سرستون‌های طاق بستان. مجموعه مقالات دومین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران-ارگ بم. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور. 175-234.
32. مبینی، مهتاب. و ابوالقاسم دادور. 1390. ستون، نماد قدرت در معماری هخامنشی. فصلنامه علمی پژوهشی نگره (19): 81-95.
33. مختاریان، بهار. شهربانو کاملی 1390. مطالعه نمادین نقش درخت- ستون و پرنده بر نمازلیق‌‌های ترکمن. گلجام 20: 39-56
34. مدهوشیان نژاد، محمد و هاله شیشوانی. 1396. مطالعه ستون و سرستون‌های مفرنس کاری چوبی مسجد ملا معزالدین مراغه. پژوهش هنر 7 (14): 19-34.
35. معتمدمنش، مهدی. 1397. معماری سلطنتی هخامنشی: نمادی از فناوری و خرد انسانی در عهد باستان. مطالعات معماری ایران 7 (13): 5-32.
36. میرداوودی، پورزاد . 1374. سیر تحول ستون‌‌های تاریخی و تأثیر آن بر ستون‌‌های صدر اسلام. پایان نامه کارشناسی ارشد باستان شناسی دانشگاه تهران.
37. نوروزی، مهران. کمال الدین نیکنامی، و شهرام پارسه. 1398. تحلیلی بر سیر تحول ستون در ایران پیش از اسلام. جستارهای باستان شناسی ایران پیش از اسلام. 4 (8): 167-186.
38. ولی بیگ، نیما. و ساناز رهروی پوده. 1396. گونه‌‌شناسی هندسی فرم ستون‌‌های سنگی در بناهای عمومی ایرانی پس از اسلام. پژوهش هنر 7 (13): 1-14.
39. ولی بیگ، نیما. و نگار کورنگی. 1397. بررسی نقش هندسه اجزا در ساختار ستون‌های سنگی پیش از اسلام ایران. مطالعات باستان‌‌شناسی پارسه (5): 19-30.
40. ویلبر، دونالد نیوتن. 1378. مسجد عتیق شیراز. با ترجمه افرا بانک. تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
41. هیلن براند، رابرت. 1389. معماری اسلامی. با ترجمه باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی. تهران: انتشارات روزنه.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Culture of Islamic Architecture and Urbanism Journal

Designed & Developed by : Yektaweb