بازخوانی رابطۀ قواعد ناظر به فقه شهری بر مبنای نظریۀ تَرامتنیت ژرار ژِنت - فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی
سال 7، شماره 2 - ( دوفصلنامه 1401 )                   جلد 7 شماره 2 صفحات 38-17 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Fadavi R, Namvar Motlaq B, Mohammadian A. Rereading the Relationship between the Rules Governing Urban Jurisprudence Based on Gérard Genette's Theory of Transtextuality. CIAUJ 2022; 7 (2) :17-38
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-365-fa.html
فدوی راحله، نامورمطلق بهمن، محمدیان علی. بازخوانی رابطۀ قواعد ناظر به فقه شهری بر مبنای نظریۀ تَرامتنیت ژرار ژِنت. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 1401; 7 (2) :17-38

URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-365-fa.html

بازخوانی رابطۀ قواعد ناظر به فقه شهری بر مبنای نظریۀ تَرامتنیت ژرار ژِنت
راحله فدوی1 ، بهمن نامورمطلق* 2، علی محمدیان3
1- دانشکدۀ هنرهای صناعی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز، ایران
2- گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران ، f.rahele@gmail.com
3- گروه فقه و حقوق، دانشگاه بزرگمهر قائنات، قائن، ایران
چکیده:   (1069 مشاهده)
شهر به‌مثابۀ یک پدیده، متشکل از وجوه متعددی است که همواره از منظرهای مختلف در کانون توجه محققان قرار دارد. سامان بصریِ شهر و ساختار معمارانۀ آن، ازجمله موضوعاتی است که از یک‌سو نمایانگر امکانات و منابع مادی شهر است و از دیگرسوی، قوانین و ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی ناظر بر شهر را متبلور می‌سازد. انسان نیز به‌عنوان مهم‌ترین عضو شهر، پیوسته در تعامل با فضای شهر و تکامل‌بخشی آن است که این امر به‌نوبۀ خودش، موجب پیدایش حقوق شهروندی و قواعد حقوقی حاکم بر شهر می‌شود. جستار حاضر، در پژوهشی مسئله‌محور و با اتخاذ روش توصیفی-تحلیلی و در پرتو مراجعه به منابع کتابخانه‌ای، با هدف بازخوانی مبانی حقوق شهری و بازشناسی آن در آموزه‌های دینی، به تبیین قواعد فقه شهری به‌عنوان اصلی‌ترین منبعی که به دقت حقوق ساکنان شهر و التزام آنان به قواعد عمرانی شهر را عرضه می‌دارد، پرداخته و با تکیه بر رویکرد تَرامتنیت «ژرار ژنت» به خوانشی نو از رابطۀ این قواعد دست یافته است. یافته‌ها و نتایج پژوهش نشان می‌دهد که قاعدۀ لاضرر به‌مثابۀ یکی از بنیادی‌ترین قواعد فقهی در ترسیم حقوق افراد و اجرای عادلانۀ آن بر تمام اجزای شهر می‌تواند نقشی بی‌بدیل ایفا نماید. همچنین بر مبنای رویکرد تَرامتنی، تأثیر و حضور قاعدۀ لاضرر را می‌توان در دیگر قواعد فقه شهری و برخی مواد منشور حقوق شهروندی به‌وضوح مشاهده کرد که این امر بر پیش‌متن بودن این قاعده و برگرفتگی دیگر قواعد فقهی و حقوقی در مقام بیش‌متن‌های حاصل از آن دلالت دارد.
واژه‌های کلیدی: حق شهروندی، شهرسازی اسلامی، نظریۀ تَرامتنیت، فقه شهری، قاعدۀ لاضرر
متن کامل [PDF 1832 kb]   (677 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مفهوم سازي نظريه پردازي در معماری و شهرسازی اسلامی
دریافت: 1401/3/1 | پذیرش: 1401/11/4 | انتشار الکترونیک: 1401/12/8
فهرست منابع
1. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. 1404ق. من لایحضره الفقیه، به تصحیح علی‌اکبر غفاری، موسسۀ نشر اسلامی.
2. ابن‌ماجه، ابوعبدالله‌ محمد بن‌ یزید. 1954م. سنن ابن‌ماجه، بیروت: دارالتراث.
3. احسايى، ابن ابى جمهور، محمدبن‌على. 1405 ه‍ ق. عوالي اللئالي العزيزيه. قم: دار سيد الشهداء للنشر.
4. اراکی، محسن. 1397. سلسله جلسات درس خارج فقه شهری، منتشرشده در سایت وسائل، به نشانی: http://Vasael.ir
5. اردبيلى، احمد بن محمد. 1403ق. مجمع الفائده و البرهان في شرح إرشاد الأذهان. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
6. بارت، رولان. 1989. از اثر تا متن. ترجمۀ مراد فرهادپور. 1373. مجله ارغنون، شمارۀ 4، صص66-57.
7. بجنوردی، میرزاحسن. 1417ق. القواعد الفقهیه، نشر الهادی، قم.
8. بروجردى، آقاحسين طباطبايى.1412ق. قاعدۀ لاضرر و الاجتهاد و التقليد (الحاشيه على الكفايه). قم: مؤسسه انصاريان.
9. حکیم، بسیم سلیم. 1979. شهرهای عربی، اسلامی؛اصول شهرسازی و ساختمانی. ترجمه محمد حسین ملک‌احمدی و عارف اقوام‌مقدم.1381. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
10. جعفرى تبریزی، محمدتقى، 1419ق. رسائل فقهى. تهران: مؤسسۀ منشورات كرامت.
11. خلیق، عباسعلی و حسین مفرًحی.1376. مالکیت و طرح شهری، کاشان: انتشارات مرسل.
12. خوانسارى، موسى بن محمد نجفى. 1373ق. رساله في قاعده نفي الضرر. تهران: المكتبه المحمديه.
13. رفیعیان، مجتبی. الوندی‌پور، نینا. 1394ش. «مفهوم‌پردازي انديشۀ حق به شهر؛ در جست‌وجوي مدلي مفهومي»، مجلۀ جامعه‌شناسي ايران، دورۀ شانزدهم، شمارۀ 2، تابستان 1394، صص 25 -47.
14. ریاضی، سید ابوالحسن. 1392ش. «شهر؛ پدیده‌ای میان‌رشته‌ای»، فصلنامۀ مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دورۀ ششم، شمارۀ 1،زمستان 1392. صص115-101.
15. زحیلی، وهبه.1409. الفقه الاسلامی و ادلّته. دمشق، دارالفکر.
16. ساسانی، فرهاد. 1384ش. تأثیر روابط بینامتنی در خوانش متن، مجلۀ انجمن زبان‌شناسی ایران، دورۀ1، شمارۀ2، صص 55-39.
17. سبزوارى، محمدباقر بن محمدمؤمن. 1423ق. كفايه الأحكام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
18. سیستانی، علی. 1414ق. قاعدۀ لاضرر و لاضرار، قم: مکتبه آیه الله العظمی السید السیستانی.
19. شاهرودى، محمدابراهيم جناتى. 1374. ادوار فقه و كيفيت بيان آن. تهران: موسسه کيهان.
20. شهیدثانی، زین‌الدین بن علی. 1413ق. مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
21. صدر، شهيد، سيد محمدباقر. 1420ق. قاعدۀ لاضرر و لاضرار. قم: دارالصادقين للطباعه و النشر.
22. طاهرى، حبيب‌الله. 1418ق. حقوق مدنى. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
23. طوسى، محمد بن حسن. 1407ق. الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى.
24. طوسى، محمد بن حسن. 1407ق. تهذيب الأحكام. تهران: دارالكتب الإسلاميه.
25. عبدالستار عثمان، محمد. 1376. مدینۀ اسلامی، ترجمۀ علی چراغی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
26. عظیمی‌هاشمی، مژگان، و ندا رضوی‌زاده، و عبدالرضا جوان‌جعفری.1393. منشورهاي شهري، بستر تحقق حق شهرنشيني. مجلۀ علوم اجتماعي دانشكدۀ ادبيات و علوم انساني دانشگاه فردوسي مشهد، پاییز و زمستان 1393، صص76- 51.
27. فیالکوف، یانکل. 1383. جامعه‌شناسی شهر، ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نشر آگه.
28. كلينى، محمد بن يعقوب. 1407ق. الكافي(ط- الإسلاميه). تهران: دارالكتب الإسلاميه.
29. محقق داماد، سيدمصطفی. 1406ق. قواعد فقه. تهران: مركز نشر علوم اسلامی.
30. مراغی، عبدالفتاح‌بن علی حسینی. 1418ق. العناوین، قم: جماعه المدرسین فی‌الحوزۀ العلمیه.
31. مرتضی، هشام.1387. اصول سنتی ساخت‌و‌ساز در اسلام، تهران؛ مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
32. مطهری، مرتضی. 1376. نظام حقوق زن در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
33. مکارم شیرازی، ناصر. 1370ش. قواعد فقهیه، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب علیه‌السلام.
34. ناری قمی، مسعود.1395. سلب مالکیت از زمین‌های شخصی در طرح‌های شهری:مبانی اسلامی و فرضیه استثمار، نشریه فیروزه اسلام- پژوهه معماری و شهرسازی اسلامی، شماره 2 بهار و تابستان 95، صص87-69
35. نامورمطلق، بهمن. 1386. تَرامتنیت (مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها). پژوهشنامه علوم انسانی، زمستان 1386. صص98-83.
36. نامورمطلق، بهمن و کنگرانی، منیژه. 1388. از تحلیل بینامتنی تا تحلیل بیناگفتمان، پژوهشنامۀ فرهنگستان هنر، شماره 12، پاییز 1388.
37. نامورمطلق، بهمن. 1392. درآمدی بر اسطور‌ه‌شناسی: نظریه¬ها و کاربردها. تهران: نشر سخن.
38. نامورمطلق، بهمن. 1396. اسطوره- شهر. اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
39. نجفی، محمدحسن. 1404ق. جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، قم: جامعه مدرسین.
40. یزدی، سیدکاظم طباطبایی. 1421ق. العروه الوثقی، قم: مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات.
41. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (مصوب 1358 به‌همراه اصلاحات بعدی«1368»)
42. قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی (مصوب ۱۳۸۳)
43. قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی (مصوب ۱۳۷۲)
44. سياست‌هاي كلي نظام در بخش مسكن (1389)
45. قانون سامان‌دهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن (مصوب ۱۳۸۷).
46. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران
47. قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Culture of Islamic Architecture and Urbanism Journal

Designed & Developed by : Yektaweb