دانش و معرفت معماری همچون تمام دانش‌های بشری، اتکاء بر بنیان‌های معین هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی به‌عنوان سرلوحۀ مباحث فلسفی عصر جدید دارد. پیش‌فرض تحقیق برآن نهاده‌شده‌ که بساطت در معماری می‌تواند هماهنگی بین عرصۀ محیط زندگی انسان (معماری)، عرصۀ درون و نفس انسان (عرصۀ انسان‌شناختی و خsودشناسی) و عرصۀ هستی و واقعیت (عرصۀ هستی‌شناختی) را برقرارسازد و این مهم در بستر قاعدۀ بسیط‌الحقیقۀ ملاصدرا ساری و جاری است. هدف تحقیق آن است که با تکیه برقاعدۀ مذکور، نگاهی وجودشناسانه و وحدت‌گرایانه در معرفت معماری پدیدار و رابطۀ «حقیقت» با «اشیاء» در معماری معاصر بیشتر و بهتر باز و روشن‌گردد. روش تحقیق، ترکیبی‌است از متدولوژی استدلال منطقی و تحلیل محتوای کیفی برمبنای قواعد فلسفی و مطالعۀ اسناد کتابخانه‌ای، که درابتدا پس‌از بررسی پیشینه‌های معماری و فلسفی موردنظر و تبیین قاعدۀ «کل‌القُوی‌بودن نفس» و قاعدۀ «بسیط‌الحقیقه»، به تعریف بساطت در معماری پرداخته؛ سپس با مروری‌بر مبانی حکمت‌متعالیه، جهت شناخت‌ اندیشۀ صدرایی ‌گام برداشته و در گام دیگر جهت مشخص‌نمودن کاربرد بساطت در معماری، به‌بررسی فرآیندطراحی‌معماری در قالب تقسیم‌بندیِ نسل‌ها و مفاهیم دوگانۀ موجود در خلال بحث‌های آن‌ها و استخراج مؤلفه‌های مربوطه و انتساب با مؤلفه‌های صدرایی می‌پردازد. در پایان چنین نتیجه‌گیری می‌شود که طراحی معماری جلوه‌ای از بساطتِ معماری، بساطت معماری جلوه‌ای از بساطت نفسانی و بساطت نفسانی جلوه‌ای از بساطت الهی است؛ چنین بساطتی که زائیدۀ «کثرت در وحدت» و «وحدت در کثرت» در بستر قاعدۀ بسیط‌الحقیقۀ ملاصدراست می‌تواند طریقتی جهت ارتباط کثرات معماری معاصر با وحدت حقیقی بنمایاند.