بهبود کیفیت فضای شهری با افزودن به غنای محرک‌های حسی محیط (نمونه موردی: گذر هوسم رودسر) - فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی
سال 8، شماره 2 - ( دوفصلنامه 1402 )                   جلد 8 شماره 2 صفحات 68-49 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ranjbar Kermani A M, Mirmiran S M. Improving the quality of urban space by adding to the richness of environmental sensory stimuli (Case study: Hosam Alley, Rudsar). CIAUJ 2023; 8 (2) :49-68
URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-536-fa.html
رنجبر کرمانی علی محمد، میرمیران سیده مهدیه. بهبود کیفیت فضای شهری با افزودن به غنای محرک‌های حسی محیط (نمونه موردی: گذر هوسم، رودسر). فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. 1402; 8 (2) :49-68

URL: http://ciauj-tabriziau.ir/article-1-536-fa.html

بهبود کیفیت فضای شهری با افزودن به غنای محرک‌های حسی محیط (نمونه موردی: گذر هوسم، رودسر)
علی محمد رنجبر کرمانی* 1، سیده مهدیه میرمیران2
1- گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه قم، قم، ایران ، MARanjbar@qom.ac.ir
2- گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده:   (666 مشاهده)
فرایند ادراک فضای شهری امروز، بیشتر برگرفته از داده‌های حس بینایی است؛ چراکه دیگر محرک‌های حسی محیط در ذهن و روان کاربر فضا انگیزشی پدید نمیآورند. پیشفرض این پژوهش این است که اگر محرکهایی، در محیط بهکار گرفته شده باشند که بتوانند تجربه‌ای چندحسی پدید آورند، بر کیفیت و غنای فضای شهری ‌افزوده می‌شود. هدف این پژوهش، بررسی راهکارهای بهبود کیفیت فضای شهری با افزودن به غنای حسی محیط و برانگیخته شدن همه حواس، برای همه گروه‌های گونه‌گون اجتماعی، سنی و جنسی و کم‌توان از نظر ادراک و حواس است. راهبرد این پژوهش، کیفی است؛ و روی نمونهای از محیط شهری کار شده که در شهر رودسر است و گذر هوسم نام دارد. مسیر پژوهش بدینگونه است که پس از بازشناسی گونههای محرک‌های حسی محیط بر پایه نگرش پدیدارشناسی و راهکارهای افزایش غنای گذرهای محلی در نمونه، معیارهای ارزیابی کیفیت محیط در سه سطح برای آن استخراج می‌شود. سپس بر پایه معیارهای سطح سوم، پرسشنامه لیکرت تنظیم میگردد؛ و با مشاهده میدانی، مطالعات حسگردی، مصاحبه و پرسشنامه، کیفیت این محرک‌ها در گذر هوسم، برداشت، ارزیابی و تحلیل میشود. یافتهها نشان میدهند که کیفیات فضایی گذر هوسم با داشتن محرک‌های حسی غنی، خشنودی و رضایت بالایی فراهم میکنند؛ و کیفیت‌هایی چون آرامش و سکوت، ایمنی، احساس و ادراک چندگانه، برانگیختن تخیل و خاطره، تجربه فضا و تصویر ذهنی وحدت‌بخش در فضا را بیشتر می‌کنند. از نظر میزان تأثیرگذاری، محرک‌های چشایی بیش از دیگر محرک‌های حسی و سپس محرک‌های بساوایی، شنوایی، بویایی، عضلات و بینایی مؤثرتر هستند. نتایج نشان میدهند که راهکارهایی چون پیونددهی مناسب کوچه و بن‌بست به گذرگاه اصلی، نورپردازی کوچه‌های پنهان فضا در شب، کاستن از سر‌و‌صدای خودروهای عبوری، کف‌سازی مناسب گذرگاه برای حرکت پیاده و نابینا و ایجاد کاربری‌ها و فعالیت در زمان‌ مختلف در این گذر، توصیه‌هایی سودمند هستند.
واژه‌های کلیدی: محرک‌های حسی، کیفیت فضای شهری، گذر هوسم، فضای شهری رودسر
متن کامل [PDF 2586 kb]   (379 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: مفهوم سازي نظريه پردازي در معماری و شهرسازی اسلامی
دریافت: 1402/8/25 | پذیرش: 1402/10/9 | انتشار الکترونیک: 1402/12/13
فهرست منابع
1. Amiri Rigi, S. (2014). Comparative Assessment of Urban Experience between People and Urban Designers with a Phenomenological Approach. Master's Thesis. Imam Khomeini International University. Faculty of Art and Architecture. [in Persian] امیری ریگی، سارا. (1393). سنجش تطبیقی تجربه منظر شهری میان مردم و طراحان شهری با رویکرد پدیدارشناسی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه بین‌المللی امام خمینی. دانشکده هنر و معماری.
2. Bagheri, H. (2013). The role of materials in the multi-sensory perception of Irani's yard. National Conference on Architecture, Restoration, Urban Planning, and Sustainable Environment. Tehran: Science and Industry University. [in Persian] باقری، حسین. (1392). نقش مصالح در ادراک چندحسی از حیاط خانه ایرانی. همایش ملی معماری، مرمت، شهرسازی و محیط زیست پایدار. تهران: دانشگاه علم و صنعت.
3. Barati, N., & Soleimannejad, M.A. (2011). Perception of Stimuli in Controlled Environment and Gender Impact on It. Bagh Nazar Scientific Quarterly. No. 17, pp. 22-35. [in Persian] Retrieved from https://www.bagh-sj.com/article_110.html براتی، ناصر. سلیمان‌نژاد، محمد علی. (1390). ادراک محرک‌ها در محیط کنترل‌شده و تأثیر جنسیت بر آن. فصلنامه علمی پژوهشی باغ نظر. ش 17. 35-22.
4. Bazi, H., & Charajo, F. (2016). The concept of using senses in architecture with the approach of sense of place and its influencing factors on subjective perceptions in residential neighborhoods. Third International Conference on Architecture and Civil Engineering. Malaysia. [in Persian] بازی، حامد. چاره جو، فرزین. (1395). مفهوم به کارگیری حواس در معماری با رویکرد حس مکان و عوامل تأثیر‌پذیر آن بر ادراکات ذهنی در محله های مسکونی. سومین کنفرانس بین‌المللی معماری و عمران. مالزی.
5. Borch, C., Pallasmaa, J., & Bohme, G. (2020). Architectural Atmosphere (On the Experience and Politics of Architecture). Translated by Morteza Nikfetrat. Tehran: Fekreno. [in Persian] بورچ، کریستین. پالاسما، یوهانی. بومه، گرنوت. (1399). اتمسفر معمارانه (تأثیر اتمسفرها بر تجربه و سیاست‌های معماری). ترجمه مرتضی نیک‌فطرت. تهران: نشر فکر نو.
6. Dehghan, F.S., & Forghani, K. (2020). The Phenomenology of the Pavilion View in the "Bagh-e-Shah" and Pathology of its Developments in Different Eras. Manzar Journal. Vol. 51, pp. 48-57. [in Persian] DOI 10.22034/MANZAR.2020.215921.2028 دهقان، فرزانه السادات. فرقانی، کیوان. (1399). پدیدارشناسی منظر کوشک در سیستم باغ شاه و آسیب‌شناسی تحولات آن در ادوار مختلف. مجله منظر. 51، 57-48.
7. Hale, J. (2017). Merleau-Ponty for Architects (Thinkers for Architects). Translated by Golnaz Saleh Karimi. Tehran: Fekr No Publication. [in Persian] هیل، جاناتان. (1396). مرلوپونتی برای معماران. ترجمه گلناز صالح کریمی. تهران: نشر فکرنو. [DOI:10.4324/9781315645438]
8. Hall, S., Pallasmaa, J., & Perez Gomez, A. (2017). Questions of Perception in: Phenomenology of Architecture. Translated by Morteza Nikfetrat. Tehran: Fekr No Publication. [in Persian] هال، استیون. پالاسما، یوهانی. پرزگومز، آلبرتو. (1396). پرسش‌های ادراک پدیدارشناسی معماری. ترجمه مرتضی نیک فطرت. تهران: انتشارات فکرنو.
9. Hall, E.T. (2011). The Hidden Dimension. Translated by Manouchehr Tabibian. Tehran: University of Tehran Press. [in Persian] هال، ادوارد تی. (1390). بعد پنهان. ترجمه منوچهر طبیبیان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
10. Hanachi, P., & Azad Armaki, M. (2012). Visual Perception of Chizar District by Chizarian Young Adultd. Iranian Islamic Urban Studies Quarterly. No. 7, pp. 87-97. [in Persian] حناچی، پیروز. آزادارمکی، مرضیه. (1391). ادراک بصری محله چیذر توسط نوجوانان چیذری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. ش7. 97-87.
11. Jay, M. (1994). Downcast Eyes-The Denigration of Vision m Twentieth-Century French Thought. University of California Press (Berkeley and Los Angeles). [DOI:10.1525/9780520915381]
12. Karimi, S., Etesam, I., & Shahcheraghi, A. (2020). An Analysis on the Effective Components of Urban Landscape Insights from a Phenomenological Perspective. Islamic Art Studies Journal. No. 38, pp. 344-360. [in Persian] کریمی، سروه. اعتصام، ایرج. شاهچراغی، آزاده. (1399). تحلیل مؤلفه‌های مؤثر بر ادراک نماهای شهری از منظر پدیدارشناسی. نشریه مطالعات هنراسلامی. ش 38، 360-344.
13. Khoda Panahi, M.K., (2004). Physiological Psychology. Tehran: Samt Publication. [in Persian] خداپناهی، محمدکریم. (1383). روان‌شناسی فیزیولوژیک. تهران: نشر سمت.
14. Lang, J. (2004). Creating Architectural Theory: Role of Behavioural Sciences in Environmental Design. Translated by Alireza Einifar. Tehran: University of Tehran. [in Persian] لنگ، جان. (1383). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علیرضا عینی‌فر. تهران: دانشگاه تهران.
15. Levin, D.M. (1993). Modernity and the Hegemony of Vision. University of California Press (Berkley and Los Angeles).
16. Lotfi, A., & Zamani, B. (2015). The effect of Sensescape criteria in quality of Equipped Community Spine (Case study: Isfahan, Aligholiagha spine). Urban Studies Quarterly. No. 13, pp. 22-35. [in Persian] لطفی، افسانه. زمانی، بهادر. (1394). نقش مؤلفه‌های منظر حسی در کیفیت محورهای مجهز محلی. فصلنامه مطالعات شهری. ش 13. 35-22.
17. Makani, V., & Matiei, M. (2016). Architectural perception through the five senses in the central courtyard of an Iranian house. Fourth International Conference on Urban, Architecture, and Urban Design. Tehran: Shahid Beheshti University. [in Persian] مکانی، ویدا. مطیعی، مبینا. (1396). ادراک معماری از طریق حواس پنجگانه در حیاط مرکزی خانه ایرانی. چهارمین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و طراحی شهری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
18. Mansouri, S.A. (2015). Phenomenology of the Surrounding Wall in Persian Garden. Manzar magazine. No. 33, pp. 13-6. [in Persian] منصوری، سیدامیر. (1394). پدیدارشناسی دیوار در باغ ایرانی. مجله منظر. ش 33، 13-6.
19. Merleau-Ponty, M. (2012). World of Perception. Translated by Farzad Jaberalansar. Tehran: Ghoghnous Publication. [in Persian] مرلوپونتی، موریس. (1391). جهان ادراک. ترجمه فرزاد جابرالانصار. تهران: نشر ققنوس.
20. Mirmiran, S.M., Malek Afzali, A.A., & Karimi Fard, L. (2022). Interpretive Phenomenology of Interstitial Spaces in House Architecture. Bagh Nazar Scientific Quarterly. No. 106, pp. 57-68. [in Persian] DOI 10.22034/BAGH.2021.293968.4934 میرمیران، سیده مهدیه. ملک افضلی، علی اصغر. کریمی فرد، لیلا. (1401). پدیدارشناسی تفسیری فضاهای میانوار در معماری خانه. فصلنامه علمی پژوهشی باغ نظر. ش 106. 68-57.
21. Mirmiran, S.M. (2021). Genealogy of Interstitial Space; Dual Intra and Extra-Space Projection in Houses of Northern Iran - Guilan. Doctoral Dissertation in Architecture. Islamic Azad University, South Tehran Branch. [in Persian] میرمیران، سیده مهدیه. (1400). تبارشناسی فضای میانوار؛ براندازی دوگانه درون و بیرون فضا در خانه‌های شمال ایران-گیلان. رساله دکتری معماری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.
22. Mohammadi, B. (2015). The role of senses in the perception of traditional Bazars (case study: Tabriz traditional Bazar). International Conference on Architecture and Urban Design. Tehran: Center for Art and Architecture. [in Persian] محمدی، بهار. (1394). نقش حواس در ادراک فضای بازارهای سنتی. همایش بین‌المللی معماری و طراحی شهری. تهران: مرکز هنر و معماری.
23. Mottalebi, G., & Vojdanzadeh, L. (2012). Identifying Factors for Creating Healing Environments. Soffeh Journal. No. 72, pp. 26-48. [in Persian] مطلبی، قاسم. وجدان‌زاده، لادن. (1391). شناخت عوامل موثر در آفرینش محیط‌های شفابخش. نشریه صفه. ش 72. 48-26.
24. Nesbitt, K. (2016). Postmodern theories in architecture. Translated by Mohammad Reza Shirazi. Tehran: Ney Publishing. [in Persian] نسبیت، کیت. (1396). نظریه‌های پسامدرن در معماری. ترجمه محمدرضا شیرازی. تهران: نشر نی.
25. Niroumand Shishavan, M. (2016). Designing Cultural Center and Perceptual Landscape Surrounding the Historical Passage of Maqsoudieh in Tabriz with Emphasis on Sensory Perception. Master's Thesis. Isfahan University of Art. [in Persian] نیرومند شیشوان، مهدیه. (1395). طراحی کانون فرهنگی و منظر پیرامونی گذر تاریخی مقصودیه تبریز با تأکید بر ادراک حسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه هنر اصفهان.
26. Pakzad, J., & Golrokh, S. (2014). Disruptions in Place Attachment Sense of Place in Pedestrianized 17th Shahrivar Street, Tehran. Soffeh Journal. No. 26, pp. 65-70. [in Persian] پاکزاد، جهانشاه. گلرخ، شمین. (1393). فهم تجربه تغییر یکباره مکان؛ حس مکان ساکنان و کسبه خیابان پیاده‌راه شده 17 شهریور تهران. نشریه صفه. ش 26. 70-65.
27. Pallasmaa, J. (2016). The Embodied Image: Imagination and Imagery in Architecture. Translated by Ali Akbari. Tehran: Parham Naghsh. [in Persian] پالاسما، یوهانی. (1395). خیال مجسم؛ تخیل و خیال‌پردازی در معماری. ترجمه علی اکبری. تهران: پرهام نقش.
28. Pallasmaa, J. (2014). The Geometry of Feeling: A Look at the Phenomenology of Architecture. Translated by Mohammad Amin Sharifian. Honar-e-Mah-e-Honar. No. 189, pp. 52-56. [in Persian] پالاسما، یوهانی. (1393). هندسه احساس نگاهی به پدیدارشناسی معماری. ترجمه محمدامین شریفیان. کتاب ماه هنر. ش 189. 56-52. [DOI:10.1016/j.molliq.2013.05.023]
29. Pallasmaa, J. (2013-A). The Eyes of the Skin: Architecture and the Senses. Translated by Ramin Ghods. Tehran: Parham Naghsh. [in Persian] پالاسما، یوهانی (1392). چشمان پوست: معماری و ادراکات حسی. ترجمه رامین قدس. تهران: پرهام نقش.
30. Pallasmaa, J. (2013-B). The Thinking Hand: Existential and Embodied Wisdom in Architecture. Translated by Ali Akbari. Tehran: Parham Naghsh. [in Persian] پالاسما، یوهانی (1392). دست متفکر، حکمت وجود متجسد در معماری. ترجمه علی اکبری. تهران: پرهام‌نقش.
31. Perez Gomez, A. (2019). Timely consideration. Translated by Reza Asgari, Negin Javaherian, and Bavand Bahpour. Tehran: Nashr-e-Memar. [in Persian] پرزگومز، آلبرتو. (1398). تأملات بهنگام. ترجمه رضا عسگری، نگین جواهریان و باوند بهپور. تهران: نشر معمار.
32. Rapoport, A. (2005). The Meaning of the Built Environment: A Nonverbal Communication Approach. Translated by Farah Habib. Tehran: Processing and Urban Planning Publications. [in Persian] راپاپورت، آموس. (1384). معنی محیط ساخته شده: رویکردی در ارتباط غیرکلامی. ترجمه فرح حبیب. تهران: انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
33. Saberi Kakhaki, S. (2013). The Relevance of the Produced Qualities in the Perception of Iranian-Islamic Architecture. Iranian Islamic Urban Studies Quarterly. No. 13, pp. 73-80. [in Persian] صابری کاخکی، سیاوش. (1392). ربط کیفیات تألیفی در ادراک معماری اسلامی ایران. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. ش 13. 80-73.
34. Sajjadzadeh, H. (2013). Role of Place Attachment in Making Identity for Urban Squares (A Case Study: Avicenna Square, Hamedan). Bagh Nazar Scientific Quarterly. No. 25, pp. 79-88. [in Persian] سجادزاده، حسن. (1392). نقش دلبستگی به مکان در هویت بخشی به میدان‌های شهری. فصلنامه علمی پژوهشی باغ نظر. ش 25. 88-79.
35. Schulz, C.N. (2018). Existence of Space and Architecture (New Concepts of Architecture). Translated by Vida Nowrouz Barazjani. Tehran: Parham Naghsh. [in Persian] شولتز، کریستین نوربرگ. (1397). وجود، فضا و معماری. ترجمه ویدا نورورز برازجانی. تهران: پرهام نقش.
36. Schulz, C.N. (2009). Spirit of Place: Phenomenology of Architecture. Translated by Mohammad Reza Shirazi. Tehran: Rokhdad No Publication. [in Persian] شولتز، کریستین نوربرگ. (1388). روح مکان: به سوی پدیدارشناسی معماری. ترجمه محمدرضا شیرازی. تهران: نشر رخداد نو.
37. Shahcheraghi, A., (2015). Paradigms of Paradise: Persian Enclosed Garden: Recognition & Recreation of the Persian Garden. Tehran: Jahad Daneshgahi Publications. [in Persian] شاهچراغی، آزاده. (1394). پارادایم‌های پردیس: درآمدی بر بازشناسی و بازآفرینی باغ ایرانی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
38. Shirazi, M.R. (2013). Investigation of Phenomenology in Architecture and Built Environments. Armaneshahr Architecture and Urban Planning Quarterly. No. 11, pp. 91-99. [in Persian] شیرازی، محمدرضا. (1392). جایگاه پدیدارشناسی در تحلیل معماری و محیط. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمانشهر. ش 11، 99-91.
39. Shirazi, M.R. (2010). Sensory Architecture and Johani Pallasmaa's Phenomenology. Tehran: Rokhdad No Publication. [in Persian] شیرازی، محمدرضا. (1389). معماری حواس و پدیدارشناسی یوهانی پالاسما. تهران: رخداد نو.
40. Tabatabaian, M., & Tamannaee, M. (2012). Investigation the Effect of Built Environments on Psychological Health. Arman Shahr Architecture and Urban Planning. No. 11, pp. 101-109. [in Persian] طباطبائیان، مریم. تمنایی، مینا. (1391). نقش محیط‌های ساخته شده در سلامت روان. معماری و شهرسازی آرمانشهر. ش 11. 109-101.
41. Voskah, A. (2016). Juhan Pallasmaa reading phenomenological analysis of the differences in the perceptions of architecture and urban and rural area. Urban Management Quarterly. No. 44. [in Persian] وسکاه، آیدین. (1395). پدیدار شناخت یوهانی پالاسما در تفاوت جایگاه ادراکات حسی معماری بافت‌های شهری و روستایی. فصلنامه مدیریت شهری. ش 44.
42. Zumthor, P. (2018). Architecture thinking. Translated by Ali Reza Shlaviri. Tehran: Honarmand Press. [in Persian] زومتور، پیتر. (1397). معماری اندیشی. ترجمه علی رضا شلویری. تهران: نشر حرفه هنرمند.
43. Zumthor, P. (2015). Atmosphere. Translated by Ali Akbari. Tehran: Parham Naghsh Publication. [in Persian] زومتور، پیتر. (1394). اتمسفر. ترجمه علی اکبری. تهران: انتشارات پرهام نقش.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Culture of Islamic Architecture and Urbanism Journal

Designed & Developed by : Yektaweb